بررسی نقش وجایگاه تفکرفلسفی ونگاه عقلانی در موضوعات معرفت شناختی تاریخ گذشته ما یکی از مهم ترین مباحث همیشگی فرهنگ تاریخی ما بوده است که علیرغم مخالفان و موافقان بسیار در باب حیطه کار ومیزان کارایی آن ،هنوز هم به درستی تبیین نگشته و محل چالش بسیار است . اگرچه این مساله از دیرباز مد نظر متفکران مسلمان بوده است ودر باب نقش و جایگاه عقل و تفکر فلسفی نکته های فراوان وبعضا عمیق و قابل تامل گفته اند ...

با وجود آنکه مولوی پرورده ی دوران آشوب زده ای چون دوران مغول است، تحت تأثیر تعالیم پدرش، بهاء ولد، و استادش، محقق ترمذی، و به ویژه شمس تبریزی، با سلوک در تصوّف بسطی و عرفان عاشقانه، شادی و طرب را درون خود جاری ساخت و در غزلیّات شمس بازتاب داد. با مطالعه و بررسی عوامل شادی در غزلیّات وی، روشن می شود که نوع شادی او انفسی و درونی است. او بر عشق، معشوق، رهایی از خود و وصال، بیش از سایر عوامل تأکید دار...

تأویل ‌و معنا و قلمروهای مرتبط با آن در مقالات شمس‌ تبریزی از جمله موضوع‌هایی است که با همة اهمیّت و کارکردی که در حیطة پژوهش‌های عرفانی ‌و به‌ویژه مولوی‌شناسی ‌و نیز شناخت احوال ‎‌و افعال شمس تبریزی دارد، هنوز چنان‌که باید مورد تدفیق ‌و تحقیق قرار نگرفته ‌است. شمس از آنجا که ذاتاً شخص‌و شخصیّتی درون‌بین و رمزگرا دارد، به مسألة تأویل توجّه بسیار نشان داده است‌ و تقریباً در سراسر مقالات، تأویل را در ...

تصحیح متون کهن همواره مورد توجّه ادب دوستانی بوده که دغدغه شان فراهم کردن ِمتنی منقّح و نزدیک به گفتارِ مؤلف است. یکی از متونِ بحث برانگیز از لحاظ تصحیح، کلیّاتِ شمس تبریزی از جلال الدّین محمّد مولوی است. این اثر سترگ به دلیل حجمِ گسترده ی آن و مشوّش بودنِ نسخِ موجود از آن، هنوز متنِ کاملاً قابلِ اعتمادی از جهتِ تصحیح ندارد، در سال 1344ـ1336 توسط مولوی شناس گرانقدر استاد بدیع الزمانِ فروزانفر به شکلِ انتقادی تصحی...

موضوع اساسی در این مقاله فراهنجاری نحوی در دیوان شمس است که شگفتی و تنوعِ خاصّی به غزل­های وی می­بخشد. نگارنده، پس از پرداختن به موضوعاتِ آشنایی­زدایی و برجسته­سازی به­عنوان مباحث مقدّماتی، مقاله را با تأکید بر مشخّصه­هایی چون: تطبیق صفت با موصوف، عدم مطابقت نهاد با فاعل، ایجاد پرش ضمیر، گسترش دادنِ جزء اوّل فعل و نیز با طرح مؤلّفه­هایی نظیرِ قلب نحوی، مطابقه­ی فاعلی، چینش واژگانی، استعمال هنریِ فعل­های ...

در دیوان شاعران بزرگ بعضی واژه های کلیدی وجود دارد که در گشودن قفل بسته مفاهیم و معانی مورد نظر شاعر و راه یافتن به دنیای ذهن او نقش اساسی دارند. از جمله این واژه ها در دیوان غزلیات شمس و مثنوی مولانا واژه- هاواصطلاحات کیمیاگری و نمادهای مربوط به آن است که شاعربه صورت رمز و استعاره از آنها استفاده می کند، شاید آثار مولانا از این لحاظ نه تنها در میان آثار ادبی ایران بلکه در ادبیات جهان کم نظیر ب...

طنز گونه‏ای ادبی است که با دیگر گونه‏های شوخ طبعی از جمله هجو، هزل و مطایبه پیوندهای مشترک و ناگسستنی دارد. به همین دلیل طنزپژوهانی که در تعاریف خود سعی داشته‏اند بین طنز و واژگان پیرامون آن تفکیک و مرزبندی دقیق قائل شوند، معمولاً دچار اغتشاش و سر در گمی شده‏اند؛ بویژه اینکه میان طنز در معنی سنّتی آن با طنز مدرن تا حدودی تفاوت است. زبان طنزآمیز برخی از متون عرفانی، منعکس کننده اوضاع اجتماعی و فره...

  تحلیل و بررسی دیدگاه‌های اندیشمندان علوم بلاغی در زمینۀ تصدیر*   سیّد احمد پارسا 1 دانشیار دانشگاه کردستان چکیده یکی از آرایه‌های ادبی «ردّ العجز علی الصّدر» است که از تکرار واژۀ آغاز یک بیت در پایان آن پدید می‌آید و همین تکرار موجب زیبایی کلام می‌گردد. نام این آرایه موجب اختلاف نظر ادبای عرب و ایرانی گشته است. آنچه را ابن معتز، سکّاکی، خطیب تبریزی، سعد الدین تفتازانی و دیگر علمای عرب از آغاز تا ...

مولانا یکی از درخشان‌ترین چهره‌هایی‌ست که همه‌ی پژوهش‌گران عرفان ایرانی، به اثرپذیری او از سنایی، اشاره کرده‌اند. با توجه به این که هیچ شخصیتی، به اندازه‌ی شمس تبریزی در زندگی روحی و روانی مولانا نقش نداشته، روشن‌شدن پیوندهای معنوی میان شمس و سنایی، به مطالعات شمس‌شناسی و مولاناشناسی، یاری می‌رساند. پرسش اصلی نویسنده در این گفتار، این است که حکیم سنایی چه اثری بر اندیشه‌های شمس داشته و نظر شمس ...

مولانا جلال الدین بلخی از شاعران عارف، نام آور و برجست? زبان و ادب فارسی است؛ که آثار ارزند? منظوم و منثور او، مهر تأییدی است بر صحت هم? القاب و عناوینی که به وی نسبت می دهند. «دیوان کبیر» مشهور به «غزلیات شمس تبریزی»، یکی از آثار منظوم اوست که با 3229 غزل، اساس کار پایان نام? حاضر می باشد. او در این غزلیات، حقایق عالی عرفانی را با شور و التهاب وصف ناپذیری در حال مستی، بیان نموده است و در همه...