فهم صحیح قرآن نیاز به فراتر رفتن از قواعد زبان عربی ندارد. نویسنده کوشیده است قواعد فهم قرآن را بررسی کند در این راستا مسئله عربی بودن زبان قرآن، ظهر و بطن آیات، مفهوم تأویل و نمونه هایی از معانی تأویلی موجوددر روایات، را مطرح کده و با تحلیل آنها به این نتیجه رسیده است که فهم آیات براساس شیوه ای که از خود قرآن به دست می آید، کاملاً در چارچوب قواعد زبان عربی ممکن است و بطون آیات یا تأویل به معنای...

بسیاری از مضامین قرآنی که به شعر فارسی راه یافته است، تنها در بردارنده ترجمان الفاظ و ظواهر قرآنی نیست بلکه شاعران عارف معمولاً دریافت تفسیری و گاه تأویلی مفسران را نیز به جامه شعر درآورده‌اند. خطاب الهی «فاخلع نعلیک» به حضرت موسی(ع) در سوره طه، از تعابیری است که توجّه بسیاری از شاعران اهل طریقت را به خود جلب کرده است. آنان نیز همچون مفسران عارف، برداشت‌هایی کاملاً عرفانی از این آیه داشته و با تع...

تأویل از ویژگی‌های مشترک زبان قرآن و متون عرفانی است. در این مقاله با تمرکز بر تأویلات حدیقة سنایی، تقسیم‌بندی‌های متنوعی برای تأویل ارائه می‌گردد. تأویل‌های حدیقه را می‌توان در دو گروه کلی تأویل مستقیم و غیرمستقیم بررسی کرد. همچنین این تأویل‌ها با توجه به اقتضای حال مخاطب، گوینده و متن به سه نوع مخاطب‌محور، گوینده‌محور و متن‌محور تقسیم می‌شود. در بررسی سطح باطنی تأویل‌های حدیقه می‌توان دریافت ...

این مقاله بر اساس دیدگاه پدیدارشناختی ادموند هوسرل تدوین شده است. پدیدارشناسی، به عنوان یک حرکت فکری و فلسفی، نقطۀ عطف بسیاری از روش­های نقد ادبی معاصر است. اساس پدیدارشناسی، رویکردی ناب و تازه به پدیده­ها و دست­یافتن به "خودِ چیزها" است. در این رویکرد با اعتقاد به حضور فعّال مخاطب و خواننده در جریان خوانش، امکان دستیابی به "جوهر پدیده­ها" فراهم می­شود. در این پژوهش برخی از اصول پدیدارشناختی از ج...

کتاب معارف بهاء ولد دربرگیرنده آیات فراوانی است که وی در فصول گوناگون کتاب به تفسیر و تأویل آن ها پرداخته است. در این مقاله، پس از مقدّمه ای درباره تفسیر و تأویل، به رویکرد های تفسیری و تأویلی معارف به قرآن کریم می پردازیم. به این منظور، خاستگاه کلامی این رویکردها و شیوه های تفسیر و تأویل نزد بهاء ولد، همچنین شرایط آن از نگاه وی، به همراه بعضی از نکته های انتقادی مطرح شده است.

تفسیر قرآن کریم از کهن ترین روزگاران آغاز شده است. از جمله مهم ترین مستندات عالمان و مفسران در تفسیر قرآن روایات معصومان بوده است. حدیث در تفسیر قرآن ـ به شرط اعتبار ـ مهم ترین ابزار فهم آیات است. آنچه دراین مجموعه آمده است تفسیر آیات سوره محمد6 بر پایه روایات است. در آغاز واژه های دشوار یاب آیات بر پایه منابع لغوی تحلیل و محتوای آن گزارش شده است، آنگاه تبیین آیات آمده است مستند به منابع تف...

در مکتب عرفان و مذهب باطنیه1، از این جهت که برای آیات قرآن و کلمات آن، معانی باطنی قایلند، اعتقاد یکسانی وجود دارد. از این رو، هر دو طریق، برای کشف حقایق معانی قرآن کریم، روشی خاص را پاسخگو می داند؛ اما از لحاظ «روش شناختی» تمایز و اشتراک هایی در شیوه هرمنوتیکی دو نحله فوق وجود دارد که با مطالعه دقیق در متون و منابع آنان، این تمایز و اشتراک ها روشن می گردد؛ با این بیان که در تأویل عرفانی سه ویژ...

یکی از مثنوی های کوتاه سنایی غزنوی، که کمتر مورد توجّه قرار گرفته و صحّت انتساب آن به وی نیز مسلّم است، «تحریمه القلم» است که شاعر در آن به ستایش قلم می پردازد. قلم در ادبیّات فارسی همواره از جایگاه والایی برخوردار بوده است و شاعران و نویسندگان به ستایش آن پرداخته اند. در ادبیّات عرفانی ما از قلم با تعابیر گوناگونی چون نخستین آفریده، جوهر، عقل، ملک، نور و... یاد شده است. به نظر عرفا نخستین آفریده هم...

ن » عرض حدیث بر کتاب خدا « روایت هایی در متون حدیثی و،ود دارد که در آنها ازبههه میههان آمههده اسههت. ایههن روایههت ههها بههه منزلهه ارا هه راهکههار و سههنجه ای اسههت بههرایراستی آزمایی احادیث که مورد قبول عالمان اسلامی هم قرار گرفته اند.از سویی دیگر، روایت هایی در متون اسلامی و،ود دارد که حاوی آمهوزه ههایی اسهت کهه ازآنها با تعبیرِ تأویل و آن هم از نو باطنی آن یاد شده است. ایهن آمهوزه هها کهه من...

مولانا، در کاربرد آیات در مثنوی خود، نوآوری‌های مهمی دارد که تا کنون دربارۀ آن پژوهش برجسته‌ای انجام نشده است. قرآن خود معجزۀ بلاغت است و زمینه‌ای برای آفرینش واژگان و ترکیباتی بدیع و هنری در مثنوی قرار گرفته است. بر این اساس، در این پژوهش، خلاقیت مولانا در کاربرد آیات بررسی شده است. روش مطالعه، تطبیقی-تحلیلی و مبتنی بر بررسی تمامی شواهد، تطبیق آیات و ابیات مثنوی و تبیین تفاوت روش مولانا و در ع...