معارف العارفین تذکره ای ارزشمند از عارفان و مشاهیر متصوفه عصر قاجار است و از آن جا که این برهه تاریخی از نظرگاه ادبی و فرهنگی کمتر طرف توجه و اقبال پژوهندگان بوده است، در مقاله حاضر به بازشناسی و معرفی تنها نسخه این اثر سودمند پرداخته خواهد شد. معارف العارفین به قلم محمد کاظم تبریزی، ملقّب و متخلّص به « اسرار »، در شرح حال قریب به پنجاه تن از عرفای نامدار هم روزگار مولّف است که علاوه بر زندگی آنان...

تذکر ه نویسی در ایران از دیرباز رایج و مورر توجه بوده است. زیرا ایرانیان پیوندی دیرینه با شعر، یعنی کلا م زیبای ظر یف همراه با وزن و آهنگ داشته اند از این روی از سدهء پنجم هجر ی که شر فارسی شکوفا و بالنده گشت همواره مر دم ایران سخن پختهءگویندگان را برای استفاده دیوان یا برای شادی دل خویش جمع نموده و همراه با نام گوینده وسراینده در دفتر وکتاب ثبت و ضبط نمود ه ا ند. گویند نخستین مجموعهء شعر وشرح...

تذکره الاولیاء تألیف فریدالدین عطار نیشابوری کتابی در شرح احوال عرفای سرشناس اسلامی است. که شامل حکایات واقوال ایشان می باشد. واین حکایات واقوال بنا برآنچه درشیوه ی تألیف اینگونه کتب معمول بوده یا به واسطه ی ذکر سلسله اسنادی که ازطریق راویان سینه به سینه نقل شده اعتبار می یافته ، و یا با توجه به نقل از منابع معتبر و متقدم صوفیه ، که قاعدتاً اعتبار حکایات و اقوال این دست متون به واسطه ی تأثیرپذیر...

به دلیل شاعر دوستی خاندان قاجار شاعران و تذکره نویسان بسیاری در سده سیزدهم زیسته اند که بعضاً آثار منحصر به فردی خلق کرده اند. درّی شوشتری شاعر و تذکره نویس معاصر دولتشاه، فرزند فتحعلی شاه از جمله این نویسندگان بوده است . مهم ترین اثر وی تذکره « چمن سرور» است که جنگی موضوعی از اشعار است و غالباً اشعار سبک هندی از شاعران قرن 11 و12 را شامل می شود. این اثر تاکنون تصحیح نشده است . وی همچنین اثری با ع...

عرفان و تصوف اسلامی از بدو پیدایش محملی آرام برای رشد اندیشه ها، سخنان و آیین های فراوانی بوده است. اکثر پیروان این مکتب دینی – اجتماعی تلاش فراوانی در تصفیه درون داشته اند و دیگران را برای خودسازی به شیوه خود دعوت کرده اند. در کنار باورهای دینی و اخلاقی، ابتکارات فکری و رفتاری نیز در بین صوفیان دیده می شود که در جوامع اسلامی مسبوق به سابقه نیست و خود بدان مستحسنات می گویند؛ از جمله این ابتکارا...

شمال ایران در مقام سنجش با مناطق شرقی و مرکزی به علّت ویژگیهای اقلیمی و اجتماعی و حفظ ارتباط فرهنگی با ایران باستان تنها بالیدن گاه تعداد انگشت شماری از عرفای برجسته بوده است. شیخ ابوالعبّاس قصّاب آملی، یکی از نوابغ عرفان شمال ایران در قرن چهارم هجری است که حکمت ایران باستان در اقوال او انعکاس یافته است. با اینکه نام، سرا و خانقاه شیخ در قرن چهارم، شهرتی یافته بود، از ابوالعبّاس قصّاب در کتابهای عرف...

در بین آثار ادبی، کتبی چند یافت می شود که به حقیقت وجود زن پرداخته وحتی فراتر از جایگاه انسانی وی نگریسته است، از جمله آثار عطار نیشابوری،که زنان در اشعار و نثر او در نق شهای مختلف ظهور یافته اند؛ در این مقاله ازدیدگاهی همه جانبه به جایگاه زن و رسال تهای آن در تذکره الاولیاء نگریستهمی شود، در بخش عرفان و عشق در باب رابعه عدویه سخن به میان آمده و دربقیه قسم تها حکایات از بخ شهای مختلف تذکره الاو...

تاریخ ادبیات نویسی به مفهوم امروزی همراه با سایر تحولات ادبی، تحت تأثیر تحقیقات مستشرقان از 1285 ش. (مشروطه) به بعد در ایران شروع شده است و تا امروز هم چنان ادامه دارد. کتاب های تاریخ ادبیات به معنای متداول امروزی آن، در ایران پیشینه ی کهن ندارد. این نوع فعالیت ادبی، پس از دگرگونی در ساختار اجتماعی و فرهنگی ایران که موجب تبادل اندیشه ها و افکار بین ایرانیان و فرنگیان شد، به وجود آمد. پیش از تحو...

در دانش تصحیح متون، هرچه اقدم نسخ به زمان زندگی مؤلف نزدیک تر باشد، به شرط رعایت قواعد تصحیح علمی، استواری متن تصحیحی بیش تر است. متأسفانه از بسیاری از متون ارزش مند زبان فارسی نسخه ای کهن باقی نمانده است. در چنین حالی، متون واسطه ای (تذکره ها، جنگ ها، مجموعه ها، و سایر متون نظم و نثر)، که بخشی از متن مورد نظر را تضمین کرده باشند، نقش مهمی در یافتن صورت درست ضبط کلمات ایفا می کنند. در پژوهش حاض...

کرمانشاه از جمله مناطق ایران است که تاریخ ادبی آن نسبت به برخی مناطق مشهورتر چندان مورد توجه و بررسی قرار نگرفته است؛ با این حال، آثار ادبی قابل اعتنایی از دوره های مختلف تاریخی این سرزمین به یادگار مانده است. تذکرۀ شعرای کرمانشاه از آثار میرزا الله دوست سالک کرمانشاهی است که نمونه هایی از این میراث ادبی را معرفی می کند و به کوشش دکتر محمدابراهیم مالمیر و عبدالرضا نادریفر در سال 1391 منتشر شده ...