مقالۀ حاضر در پی پاسخ‌ به این سؤال برآمده‌است که آیا ایهام تناسب ـ آنگونه که از آثار قدما برمی‌آیدـ تنها در سطح «یک بیت» یا «یک جمله» (محور افقی) نمود می‌یابد، یا می‌توان آن را در محور عمودی متن نیز نشان داد؟ برای پاسخ‌ به این پرسش، ابتدا به بررسی سیر تحوّل ایهام در کتب بلاغی پارسی پرداخته‌ایم و نشان داده‌ایم که ایهام، ایهام تناسب، ایهام ترجمه، ایهام تضاد، ایهام تبادر و... را برای اوّلین‌بار چه ک...

علیرغم گذشت بیش از نه سده از یادکرد تشبیه تفضیل در بلاغت فارسی، همچنان همان سخن قدما تکرار گشته و حداکثر نوگوئیهای معاصران این بوده که این تشبیه یکی از ابزار نوسازی تشبیه است. این مقاله با نگاهی تازه به پژوهشی در باب این تشبیه میپرازد، ضمن نقد گزارش صاحبنظران، سیزده ساخت مختلف این تشبیه را معرفی و تحلیل میکند؛ و سرانجام نیز سخن را با بیان کارکردهای زیبایی شناسی آن به پایان میبرد.

نفثه المصدور، کتابی تاریخی ـ ادبی است تألیف محمّد زیدری نَسَوی ـ منشی سلطان جلال­الدّین خوارزم­شاه ـ که در نیمه اوّل قرن هفتم به نثری مصنوع و مزیّن نگاشته شده است و روان­شاد دکتر امیرحسین یزدگردی آن را تصحیح و شرح کرده­اند. کنایه (irony) یکی از صُوَر (شکل) پویای خیال در ادب پارسی است که دانش­مندان علم بیان از دیر زمان تاکنون بدان اقبال نموده­اند. در این مقاله، پژوهنده تعریف کنایه را مورد مداقّه قرار داد...

از آن‌جا که مقدمات قصاید عربی در نقد قدما از اهمیت خاصی برخوردار بوده و بزرگانی چون ابن رشیق قیروانی، ابوهلال عسکری، ابن اثیر، ثعالبی و...به نقد این قسمت از قصاید، اهتمام ویژه‌ای داشته‌اند، ضروری می‌نماید در ادبیات فارسی نیز مقدمات قصاید شاعران بررسی شود. در این مقاله مقدمات قصاید خاقانی و متنبی بررسی شده است. روش تحقیق، به شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی و حجم نمونه، کل قصاید دیوان خاقانی و متنبی است. ب...

یکی از پدیده های رازناک جهان ما خواب و رؤیاست. در این پدیده اشیا، به صورت نمادین ظاهر می شود و از این رو برای دریافت مفهوم حقیقی آنها، باید به تعبیر و واکاوی آنها پرداخت. واکاوی و تعبیر نمادهای رؤیا از دیر باز معمول بوده و گرد آوری و تدوین آنها باعث بوجود آمدن خوابنامه‌ها شده است. در خوابنامه‌های فارسی، نمادهای بسیاری به زن و مسائل زنانه گزارده شده اند. بررسی و تحلیل این نمادها می تواند تصویر ر...

تشبیه یکی از پربسامدترین اسلوب‌های ادبی قرآن به شمار می‌رود که عمدتاً برای بیان مفاهیم انتزاعی بکار گرفته شده است؛ از آنجا که این اسلوب، مورد اهتمام بسیاری از لغویان و بلاغیان بوده است؛ در این جستار تلاش می‌شود تا ابتدا رویکرد قدما پیرامون این پدیده و نگاه ناقدان معاصر به این رویکرد، مورد بررسی قرار گیرد و برآنیم تا ضمن بررسی و نقد نگاه قدما به تشبیه، رویکردی ارائه دهیم تا در تحلیل تشبیه در کنار...

مهم‏ترین رویکرد دانش مصطلح الحدیث، جداسازی احادیث معتبر از غیر معتبر بوده و در این زمینه، اصطلاحات خاصی وضع شده که از جمله آن‏ها، «شاذ» و «منکر»، بیان‏گر معیوب بودن حدیث است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای تحلیل تعاریف و کاربرد اصطلاحات مذکور در آثار علمای متقدم و متأخر امامیه به دنبال واکاوی تطور معنا و استعمال اصطلاحات مذکور بوده و نتایج زیر را ارائه می‏دهد: 1. بیشترین کاربرد «شا...