غایت عبارتست از کمال اخیری که فاعل در فعل خود متوجه آن است. منظور از طبیعت در این پژوهش، صورت نوعیه است. بر این اساس، عالم طبیعت، شاملِ افلاک، انسان، حیوان، نبات و جماد می‏شود. مسئله‏ی غایتمندی عالم طبیعت در میان فیلسوفان یونان و مسلمان نیز مطرح بوده است. ابن‏سینا در این مسئله به پیروی از ارسطو معتقد به نظریه‏ی طبع‏گرایی است؛ یعنی همه‏ی موجودات عالم طبیعت، دارای طبایعی هستند که به واسطه‏ی اقتضائ...

چکیده پاسخ به پرسش چیستی «معنای زندگی» جز از راه شناخت انسان ممکن نیست. معنای زندگی به هر سه معنای هدف، ارزش و کارکرد زندگی، در راستای وجود انسان، استعدادها و توانایی های اوست. ملاصدرا انسان شناسی را اصل و پایه ی همه ی معارف و پرسش های بنیادین می داند که بدون آن دیگر شناخت ها کامل نخواهد بود. انسان در میان سایر موجودات از امتیازات خاصی برخوردار است که منشأ آن، نفس ناطقه و عقل است. بنابراین ساخ...

اگر برای روشنگری عقل )و در حقیقت هوش یا شعور ابزاری یا راسیونالیسم و انتلکچوئل به جای خرد اصیل، هدایتگر و متعالی( و نهادهای منشعب از آن اصالت وجود داشت و انسان در تقابل با طبیعت قرار م ی گرفت، رومانتیسم را می توان عصیانی علیه روشنگری و فرضیات نهفته در آن دانست. یاران دانشنامه و متفکران روشنگری "عقل" را راه مطمئن به شناخت جهان و تدبیر آن م ی شناختند و سایر قوا را ناتوان م ی دانستند. در مقابل روم...

انسان موجودی ذو ابعاد و ودیعه‌ای بی‌همتا در آفرینش است. و در کنار برخورداری از عقل و تمایل به مباحث برهانی، در عمق جان واجد خصیصه فطرت است که در صورت قرار گرفتن در مسیر صحیح و نزاهت از انحرافات فکری و عملی، حقیقت‌گرایی و حق‌جویی و تمایل به دین و خدا در او شکوفا می‌شود و از چاه طبیعت به افق اعلی می‌رسد. در این مقاله با توجه به برخی آیات قرآن، مفهوم فطرت، جایگاه آن در حیات اصیل انسانی و مختصات ام...

از آنجا که فهم صحیح و دقیق علوم و فنون در هر تمدنی مستلزم اطلاع از مبانی وشالوده‌های اصلی آن تمدن است، برای فهم علومی که در دامن تمدن اسلامی بالیده‌اند نیز باید در اصل و اساس این تمدن مداقه و توجه کنیم.تمدن اسلامی بر مبنای وحی و عقل، و در قالب زبان عربی پدید آمد و نزد مسلمانان شناخت طبیعت، به منزله‌ی کارگاه صنع‌الهی، برای معرفت حق ضروری بود.به همین دلیل، آن‌ها در همه‌ی عرصه‌های تاریخ طبیعی به م...

پس از رنسانس آدمی بر آن بود تا با تسلط بر طبیعت به آرامش دست یابد و یا حداقل زندگی‌ راحت‌تری را تجربه نماید، اما گذر زمان نشان داد که آدمی در دست‌یابی به آرمان‌ها و تصوراتی که تفکر مدرن مد نظر داشته، ناموفق بوده است. در این میان عده‌ای به مخالفت با این روند برخاستند، ولی اندیشمندی چون هابرماس در پی بازسازی آن برآمد. هابرماس با تاثیرپذیری از اندیشمندان مختلف بر آن است که عقل مدرن نتوانسته تمام ا...

شیلر نقد قوه‌ی حکم کانت را آغازی برای پژوهش‌های فلسفی خویش درباب هنر و زیبایی قرار می دهد. در این میان، آنچه بیش از همه او را به تأمل واداشت، غلبه بر «دوگانه انگاری» کانتی در خصوص «ضرورت و آزادی» و «حس و عقل» بود. او این «دوگانه انگاری» را بخشی از معضلات و مشکلاتی می‌داند که گریبان انسان مدرن را گرفته است. روشنگری و مدرنیته را سبب ساز این مشکلات می داند. این تحقیق با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به ...

اگر برای روشنگری عقل )و در حقیقت هوش یا شعور ابزاری یا راسیونالیسم و انتلکچوئل به جای خرد اصیل، هدایتگر و متعالی( و نهادهای منشعب از آن اصالت وجود داشت و انسان در تقابل با طبیعت قرار م ی گرفت، رومانتیسم را می توان عصیانی علیه روشنگری و فرضیات نهفته در آن دانست. یاران دانشنامه و متفکران روشنگری "عقل" را راه مطمئن به شناخت جهان و تدبیر آن م ی شناختند و سایر قوا را ناتوان م ی دانستند. در مقابل روم...

آیا هیوم واقعاً تجربه گرایی شکاک بود؟ تصویر رایجی که تا چندی پیش از هیوم وجود داشت، او را تجربه گرایی ترسیم می کرد که بر خلاف تجربه گرایان پیش از خود توانست شکاکیت را، که نتیجه منطقی تجربه گرایی است، از آن استنتاج کند. طبق این تفسیر، کل پروژه هیوم نفی و رد معرفت متافیزیکی و نیز علمی براساس اصول تجربه گرایی است. اما در نیمه اول قرن بیستم، دیوید کمپ اسمیث تفسیر ایجابی تر جدیدی از هیوم ارائه داد. ط...

نظریه تکامل طبیعی و رابطه آن با وجود نظم و تدبیر در طبیعت، در تفکر غربی هنوز از بحت های مطرح و مهم است. این موضوع سخنرانی پروفسور الوین پلانتینگا در دانشگاه قم است که مؤلف محترم متن ویراسته شده آن را جهت چاپ در اختیار فصلنامه گذاشته است. وی ابتدا مفاد نظریه تکامل و نیز معنای مورد نظر خود را از نظم بیان می کند و اظهار می دارد که علم به خودی خود هیچ دلالتی بر نفی نظم ندارد، بلکه ترکیب علم با طبیع...