در این پژوهش، مبانی اعتقادی ناصرخسرو و ابن هانی مقایسه شده است. این دو شاعر اسماعیلی در مورد امامت، وصایت ، تأویل و تولّی و تبرّی و... اشعار متعددی سروده اند. هر دو شاعر خداوند را از اتصّاف به اسماء و صفات منزّه می دانند و آن ها را به امام نسبت می دهند. هم چنین معتقد به وصایت که نقش آن را عمیق تر از پیامبری می دانند، هستند. در دیوان اشعار خود را دوستدار حضرت علی (ع) می نمایانند و دنباله تولّی خویش ر...

فرقه های زیدیه و اسماعیلیه از مهمترین گروه های شیعی هستند که با انگیزه های متفاوت و از خاستگاه های بعضا متضادی از بدنه اصلی شیعه منشعب شدند. زیدیه با تندروی دست به یک سری اقدامات نظامی زدند و در نهایت با روی آوردن به اعتدال بیشتر، مبانی کلامی خویش را تدوین نمودند و مناطقی را نیز در تصرف آوردند. اما اسماعیلیه از ابتدا با نوعی مخفی کاری، سازمان سری دعوت خود را تشکیل داده و در نهایت موفق به تشکیل ...

تصوف یکی از مهم ترین نحله های فکری تأثیرگذار در طول تاریخ ادبی ایران محسوب می شود. با این که متصوفه یک جریان اعتقادی– اجتماعی به حساب می آید، به علل مختلف در طول تاریخ حیات خود دچار تناقضات فکری و اعتقادی شده و متحول گردیده اند. در این جستار، با ارائهٔ نمونه های احوال مختلف صوفیان، علل و مبانی اختلافات فکری و آرای آنان بازیابی شده و مورد بررسی قرار گرفته است.

میرداماد از فیلسوفان و متکلمان بنام شیعه در عصر صفوی است. آثار او را می توان تبیین گر بسیاری از مقوله های بنیادین کلام شیعی تلقی کرد. در مقاله حاضر برای تبیین اندیشه های کلامی شیعه از دریچه آثار میرداماد، به بررسی موضوعاتی چون توحید، جبر و اختیار، نبوت و... می پردازیم و آنها را به عنوان بنیادهای کلام شیعی مورد امعان نظر قرار می دهیم

میرداماد از فیلسوفان و متکلمان بنام شیعه در عصر صفوی است. آثار او را می توان تبیین گر بسیاری از مقوله های بنیادین کلام شیعی تلقی کرد. در مقاله حاضر برای تبیین اندیشه های کلامی شیعه از دریچه آثار میرداماد، به بررسی موضوعاتی چون توحید، جبر و اختیار، نبوت و... می پردازیم و آنها را به عنوان بنیادهای کلام شیعی مورد امعان نظر قرار می دهیم

صفت حکمت الهی در کلام شیعه برای اثبات برخی قواعد و اصول اعتقادی به‌کار رفته است. متکلمان شیعه در استدلال‌های خود هدف آفرینش انسان یا مکلف نمودن او را تعیین می‌کنند و وسیله‌های لازم برای رسیدن به هدف را بر او واجب می‌دانند و آنچه را که مانع رسیدن به هدف می‌بینند بر خدا قبیح می‌شمارند. در این نوشتار با روش تحلیل منطقی کفایت ادلۀ مبتنی بر حکمت الهی، در قاعدۀ لطف، عدل الهی، ضرورت نبوت و امامت، و ضر...

شیعه امامیه که یکی از جریانهای جدی در دین اسلام است، به عنوان یک مذهب اسلامی و با توجه به حجم تولیدات اندیشه‌ای، از جایگاه مهمی برخوردار است. در این زمینه حضور امامان شیعه طی 250 سال، بر تولید گسترده و عمیق اندیشه این مذهب، تأثیر شگرفی گذارده است. از طرفی با توجه به جایگاه این مذهب، نحوه تعامل آن با مذاهب دیگر اسلام بر کیفیت مناسبات و همبستگی اجتماعی جهان اسلام بسیار مؤثر است. از این رو در این ...

در این نوشتار با بررسی واژه های به کار رفته در حادثه ی عاشورا و پی گیری سابقه ی تاریخی آنها کوشش شده است بستر وقوع این حادثه و زمینه های آن شناسایی شود. با ره گیریِ مفاهیمِ استفاده شده در این حادثه و بیان پیشینه ی تاریخی آنها مشخص می شود، که حادثه ی کربلا صرفاً یک حادثه ی نظامی نبوده و یک باره به وقوع نپیوسته است، بلکه به نحوی امتداد اختلافات و درگیرهای گذشته است. تمایز افکار و عقاید دو طرف از خلا...

پیش­دانسته­های فکری و از جمله آنها پیش­فرض­های مذهبی و عقیدتی، از آفات عمل فهم به شمار می­روند که به صورت نامرئی در لایه­های معنایی ترجمه نفوذ کرده و خود را در هیئت حقیقت به مخاطب معرفی می­نمایند. در صورتی که همه مذاهب و فرق اعتقادی اسلامی بخواهند قرآن را بر پایه پیش­فرض­های خود، ترجمه نمایند، اختلاف در ترجمه­ها پدید می­آید. در این پژوهش سعی شده است تا ضمن تحلیل این مسئله، با بررسی سه نمونه از ...

تفسیرصافی از تفاسیر روایی با رویکرد تأویلی است. فیض کاشانی در این تفسیر، علاوه برگزینش ونقل روایات تفسیری از برخی منابع شیعه، براساس مبانی خود به فهم و نقد این روایات نیز پرداخته، که مبانی فقه الحدیثی او در مقدمه برخی از کتابهایش موجود است. مهمترین این مبانی عبارت از لزوم موافقت حدیث با محکمات قرآن، سنّت ثابت و روایات معصومان(ع) در کتب شیعه است. سایر مبانی او عبارتند از: عقیده به لزوم کاربرد عقل...