ابن ابی الحدید شارح و مفسر نامدار نهج البلاغه، از زمره دانشمندان و ادیبان و ناقدان و شاعران روزگار خود بوده است . وی همچنین در علم لغت ، صاحب نظر بوده و بر علوم قرآنی، حدیث شریف نبوی و ادبیات عرب تسلط داشته است . همین امر سبب گردیده تا وی در شرح لغات و مفردات ، ویژگیهای صرفی و معانی گوناگون کلمات و تفاوت وجوه معنایی را نیز مورد بحث قرار دهد و در بیان مطلب ، از اشعار و امثال متعدد به عنوان شاهد ...

علم معانی - به عنوان یکی از شاخه های بلاغت اسلامی- علاوه بر پیشینه مشترک، در بسیاری از زمینه ها و مباحث دیگر نیز با دانش زبان شناسی و به تبع آن نظریه های نقد ادبی معاصر مشابهت های فراوانی دارد. یاکوبسن  یکی از نظریه پردازان حوزه زبان و زبان شناسی است که دیدگاه های وی در بررسی نقش های شش گانه زبان بسیار شبیه به نکات مطرح شده در مبحث «مقتضای حال و مقام» و «خبر» و «انشاء» در علم معانی است. وی شش ج...

درگستره ی زبان و ادب فارسی، در زمینه ی بلاغت، آثار فراوانی پدید آمده است . اگر چه آثاری چون ترجمان البلاغه، حدائق السحر، المعجم، کنزالفواید، معیار جمالی ، حقایق الحدایق و... مجموعه ای از رساله هایی را تشکیل می دهند که در این زمینه، برای ما بازمانده است -علی رغم تلاش های مولفان- تحول جدی در این فن روی نداده است در نیم قرن اخیر، در این باب، مطالبی جسته وگریخته نوشته شده، که البتّه تغییری در اصول آ...

نقد و بررسی سنت‏های شعری از بهترین راه‏ها و زمینه‏هایی است که در جهت شناخت و معرفی سبک عمومی یا شخصی شاعران، مفید و راهگشا تواند بود. سنت‏هایی که عموما از دوره‏ای به دوره دیگر منتقل می‏شود و همواره یکی از ارکان عمده در شاعری و هنرورزی بزرگان ادب بوده است. این سنت‏ها به‏ویژه در حوزه بلاغت، سبک‏شناسی و نقد ادبی بسیار چشم‏گیرتر هستند. تخلص یکی از همین سنت‏های شعری است که بسیار مورد توجه شاعران در ...

وقتی از بلاغت در سدۀ هشتم هجری و هم‌زمان با دورة رواج سبک عراقی در شعر پارسی سخن به‌میان می‌‌آید توجه به شرف‌الدین رامی و تألیفات بلاغی وی ناگزیر است. از رامی سه اثر در بلاغت بر جای مانده است: تحفة‌الفقیر یا بدایع‌‌الصنایع، حقایق‌‌الحدایق، و انیس‌العشاق. مشخصة کلّی این آثار، مانند دیگر آثار بلاغی سده‌‌های هفتم تا نهم هجری، عمدتاً، تقلید‌‌ها و تحریر‌‌هایی است از کتاب‌‌های بلاغی پیشین، یعنی آثار را...

به هنگام جستجو دربارهء فن مقابله به عنوان صنعتی بدیعی درکتاب های بلاغت، به دیدگاه های متفاوت و گاه مشابهی از علمای بلاغت دست می یابیم ولی با این حال، ابعادی از موضوع همچنان ناگفته باقی مانده است. نگارنده ضمن تأمل در دیدگاه ها و نظرات ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه، با وسعت دیدگاه این مولف در تشریح جنبه ها و مسائل گوناگون این فن بدیع (مقابله) و نظر صائب او روبرو شد. از آنجا که وی جمیع آراء م...

چکیده دانشمندان بلاغت این دانش را به سه بخش تقسیم کرده اند که عبارتند از:«علم معانی»، «بیان» و«بدیع». کتاب «تلخیص المفتاح»همانطور که ازنامش پیداست خلاصه ی کتاب «مفتاح العلوم» سکاکی درموضوع بلاغت است که توسط جلال الدین محمد بن عبدالرحمن خطیب قزوینی تألیف شده است این کتاب در سه بخش معانی،بیان وبدیع ارائه گردیده است. اختصار موجود در این اثردربسیاری ازموارد موجب دشواری درفهم مطالب می گردد به گون...

تردیدی نیست در این‌که شاعران بزرگ ایرانی چون فردوسی، سعدی، حافظ، نظامی و... معمار، معیار، محک و حافظ زبان و هویت زبان و بلاغت فارسی هستند. یکی از این استونه های زبان و بلاغت فارسی، حافظ شیرازی است. شعر حافظ تاکنون از رویکردهای مختلف بررسی و تحلیل‌شده است. در این مکتوب سعی شده با بررسی ساختار زبانی حصر ایجادشده در کلام حافظ دریابیم که در زبان فارسی چه روش­هایی برای ایجاد حصر در کلام وجود دارد که...

در" نقد مدرن غربی " تنها متن ادبی، جوهر ذاتی ادبیات به حساب می‌آید. به عبارت دیگر آن گونه که ساخت‌گرایان می‌گویند، تنها وجه غالب( dominant)  متن ادبی است، که اصالت دارد. یکی از محورهای مهم این گونه نقد" گفتمان " و "گفتمان‌کاوی " است. در گفتمان‌کاوی یک اثر ادبی، پنج محور اساسی فهم متون اعتبار و ارزش ادبی دارد : زبان، موسیقی، بلاغت تصویر،تجربۀ بشری( ساخت عاطفی) و بینامتنی( intertextuality). آنچه ...

علیرغم گذشت بیش از نه سده از یادکرد تشبیه تفضیل در بلاغت فارسی، همچنان همان سخن قدما تکرار گشته و حداکثر نوگوئیهای معاصران این بوده‌ که این تشبیه یکی از ابزار نوسازی تشبیه است. این مقاله با نگاهی تازه به پژوهشی در باب این تشبیه میپرازد، ضمن نقد گزارش صاحبنظران، سیزده ساخت مختلف این تشبیه را معرفی و تحلیل میکند؛ و سرانجام نیز سخن را با بیان کارکردهای زیبایی‌شناسی آن به پایان میبرد.