در این مقاله کوشیده شده، نقش و جایگاه باستان شناسی دوران اسلامی در بازشناسی فرهنگ و تمدن اسلامی مورد ارزیابی قرار گیرد. به همین منظور، ابتدا به تعریف و خاستگاه باستان شناسی اسلامی پرداخته شده است. در ادامه با بررسی دو دوره شاخص فرهنگی در تاریخ ایرانِ دوران اسلامی (حکومت آل بویه و عصر صفوی) عوامل بالندگی و شکوفایی حیات اجتماعی و نیز عوامل رکود در ادوار تاریخی دیگر مورد مطالعه قرار گرفته است. در پ...

آب در ایران باستان بسیار ارجمند بوده است. برای پاسداری و محافظت از آب، چند ایزد وجود داشته که آناهیتا محبوب‌ترین آن‌ها به‌شمار می‌آمد. محبوبیت و جایگاه آناهیتا را با بررسی در آثار هنری ایران باستان می‌توان مشاهده کرد. بی‌تردید، وجود و استمرار باورهای اساطیری و مذهبی برآمده از دل فرهنگ و تاریخ ایرانی، مهم‌ترین عامل حضور همیشگی آناهیتاست. بنابراین، نقش آناهیتا نه‌تنها به‌‌منزلۀ عنصری تجسمی در هنر...

سکه‌شناسی از دانش‌های مکمل مطالعات تاریخی به شمار می‌رود که کاربرد آن حداقل از حدود صد سال گذشته مورد تأیید پژوهشگران باستان‌شناس، تاریخ‌دانان، مورخان تاریخ هنر و دانش‌های مرتبط دیگر بوده است.سکه‌ها به دلیل مقاومت فلز به کار رفته در آن‌ها، در برابر تغییرات دما و رطوبت، با تغییرات کم و در بسیاری موارد با کیفیت عالی باقی می‌مانند.اطلاعات موجود در سکه‌ها، از جمله نقوش، خطوط، عبارات، شعارها، نمادها...

ساخت فعل یکی از مهمترین مقوله‌های دستوری در زبانهای ایرانی است. مقایس? ساخت فعل در زبانها و گویشهای ایرانی می‌تواند بیانگر پیوند این زبانها و بستگی آنها به یک شاخ? زبانی، یعنی زبانهای ایرانی باستان باشد. بنابراین هدف از انجام این پژوهش، یکی بررسی چگونگی ساخت فعل در زبان بلخی و دیگر حصول به این نتیجه است که آیا ساخت فعل در این زبان با دیگر زبانهای ایرانی میانه از هماهنگی و ارتباط کافی برخوردار ...

در سده چهارم هجری، آل بویه ایرانی تبار موفق شدند گستره وسیعی از سرزمین­های عباسی را به اطاعت خود در آورند. ریشه ایرانی این سلسله، به همراه روح حاکم بر جغرافیای ایران آن روزگار که بخشی از جریان شعوبی گری را در ضمن بازگشت به عصر سلطانی ایرانیان نمایندگی می کرد، دست مایه ای شد تا فضای حکمرانی حتی در عراق، نمایی ایرانی به خود ببیند. گواه این امر، رسومی دولتی بود که بازنمایی از آیین­های کهن شاه و در...

اندرزنامه‌نویسی، یکی از نمودهای خرد سیاسی و از عوامل تداوم میراث سیاسی ایرانی بود. محور اساسی اندرزنامه‌ها، اندیشۀ شاهی و کارکردهای این نهاد در ادارۀ جامعۀ ایرانی بود. کارگزاری اهورامزدا در زمین، حفاظت از مرزها، دینیاری، عمران و آبادسازی و دادگری، از کارکردهای نهاد شاهی به شمار می‌آمد. با ترجمۀ متون ایرانی به عربی، مضامین اندرزنامه‌ها به دورۀ اسلامی انتقال یافت و البته بستر تازه، تغییراتی در جه...

جستار این مقاله بازشناسی هویت شاهی در اندیشه سیاسی ایران باستان با استفاده از رهیافتتحلیل گفتمان است. شالوده اندیشه سیاسی ایران باستان بر قائده نظم آسمانی و الگوی سامانسیاسی استوار است که تمشیت امور مردم بر این اساس به عهده شاه آرمانی ب ه عنوان عاملاجرای نیات آرمانی است. شاه در ایران باستان کام لترین مردم و نماینده خدایان در زمین،قوانین آسمانی را اجرا م ینماید. این مقاله به این سؤال م یپردازد ک...

سیر تحول اندیشه های مردم ایران در دوره ساسانی، تنها ازطریق آرمانهای سیاسی و دینی آنها دانسته نمی شود، بلکه بررسی وضعیت پوشاک و زیور آلات آنها نیز، می تواند به فهم بهتر آرمانهای آنان کمک کند. چرا که پوشاک از نیازهای اولیه و اساسی بشر محسوب می شود. و نوع، رنگ، جنس، شکل و سبک دوخت آن، پایگاه اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و فرهنگی پوشانندگان آن را نشان می دهد. به همین جهت، از نکات مهم در این تحقیق کتابخا...

درخت در فرهنگ بشری همیشه از ارزشی آیینی و نمادین برخوردار بوده و به عنوان پدیده ای رمزآمیز گرامی و مقدس نگهداشته می شد و حتی در بعضی از آیینها مورد ستایش قرار می گرفت. انسان در نظام باور مدار خود از عالم هستی، درخت را تجلی حیات قلمداد کرده و صورتهای نمادین برای آن متصور گشته است. صورت اسطوره ای درخت از گذشته تا کنون به عنوان کهن الگو در ضمیر بشر جایگاهی مقدس یافته است. نماد درخت در ایران باست...