درباره داستان سیاوش، بیش از داستان­های دیگر شاهنامه بحث شده است؛ اما همچنان بحث و جدل درباره ساختار و ژرف ساخت آن ادامه دارد، به ویژه آنکه باید به ژرف ساختی از داستان دست یافت که بتواند ساختارهای متعدّد را تبیین کند. در این مقاله کوشش شده است ساختار کلان داستان سیاوش در ژرف ساخت های گوناگون تبیین شود تا از طریق آن، جایگاه و نسبت شخصیت های سیاوش، کیخسرو و فرود در طرح بزرگ داستان تحلیل شود. نتایج ...

آیین های باروری از اسطوره های بنیادین بشر است که بخش قابل توجهی از اساطیر جهان را در خود جای داده است. بن مایۀ این آیین ها مبتنی بر چرخۀ سالانۀ طبیعت میان خشکی و سرسبزی است. این مراسم تجسّمی آیینی از مرگ و سپس باروری طبیعت بود که آن را در مرگ یا غایب شدن یک ایزد و بازگشت مجدد او تصور می کردند. در ژرف ساخت داستان های شاهنامۀ فردوسی می توان بازمانده ها و یا تأثیراتی از آیین های باروری را دید. بررس...

داستان بیژن و منیژه از جمله داستان های فرعی در طرح اندام وار شاهنامه است که طرح و ساختار ویژه ای دارد. برخی محققان در پی توجیه تاریخی داستان برآمده اند و اصل داستان را مربوط به عصر اشکانی دانسته اند؛ این در حالی است که در این داستان نشانه های اسطوره ای معناداری هست که نمونه های مشابه آن در دیگر متون نیز وجود دارد. مسئله ی اصلی این است که داستان بیژن و منیژه حاوی چه اندیشه ای است که موجب شمول و ...

اسطوره¬های سراسر دنیا شباهت¬های زیادی با هم دارند و بدان¬خاطر، همه یا اغلب اساطیر جهان را می¬توان ذیل چند الگو جمع و طبقه¬بندی کرد. آیین¬های رایج در جامعه از جملۀ حوزه¬هایی¬اند که در آنها می¬توان به دنبال اسطوره¬ها گشت، و بعد از شناختِ جنبه¬های اساطیری، آنها را با هم مقایسه کرد. آیین¬های نوروزی ایران، که شکلهای مختلفی در سراسر کشور دارند، رسوباتی از چندین اسطوره در خود نهان دارند که یکی از آنها ...

چکیده شاهنامه ی فردوسی آمیزه ای از روایت داستانی، اسطوره، حماسه و تأثیرات تاریخی و تمدّنی است. این ویژگی ها در کنار متأخّر بودن زمان سرودن شاهنامه نسبت به آثاری چون مهابهاراتا، رامایانا، ایلیاد و ادیسه باعث شده که عناصری از عصر خردگرایی و یگانه پرستی نیز داستان های شاهنامه را تحت شعاع خویش قرار دهد. با این اوصاف، شاهنامه از ساختاری پیچیده و چند لایه برخوردار است. ساختارگرایی با توجّه به دست آورده...

بررسی های میدانی در مناطقی که هنوز بکر و دست نخورده باقی مانده­اند، نشان می دهد که باورهای اساطیری پس از قرن­ها همچنان زنده­اند و با اندکی تغییر و تحول به حیات خود ادامه می­دهند. این باورها گاه چنان با زندگی مردم آمیخته اند که بر همۀ ارکان آن تأثیر می گذارند؛ به گونه­ای که جداکردن و گاه تشخیص آن­ها بسیار دشوار است. منطقۀ کوهمرۀ سرخی یکی از منابع غنی اسطوره ها و باورهای کهن ایرانی است که پیوندی ...