جستار پیش­رو، با طرح چالشی بر تکثّر براهین و ادلة اثبات خدا، رهیافت­هایی برای امکان تکثّر و فراوانی براهین و ادلّه پیش می­نهد. در این مقال، بر اساس آموزه­های فلسفی و منطقی سنت اسلامی، قاعده­ای طراحی می­گردد که بر اساس آن، بر مطلوب واحد، برهانی بیش نمی­توان داشت. بنابراین، فراوانی براهین اثبات خدا، که در گزارشات فیلسوفان آمده است، با این قاعده، به چالش کشیده می­شود. راه­کارهای برون­شد از این دشواره...

اثبات و نفی وجود هر موجودی فرع بر امکان تصور آن است. آیا خدا به تصور می­آید که بتوان از بودن یا نبودن او سخن گفت؟ گروهی تصور خدا را ممکن نمی­دانند. ظواهر بعضی از متون دینی و عرفانی همین است. اما مقصود این متون دینی و عرفانی، عدم امکان تصور حقیقت حق‌تعالی به علم حصولی است نه عدم امکان هر گونه تصوری. کسانی که تصور را ممکن می­دانند گاهی ظاهر سخنان ایشان امکان تصور ذات است. این سخن قابل دفاع نیست. ...

جستار پیش­رو، با طرح چالشی بر تکثّر براهین و ادلة اثبات خدا، رهیافت­هایی برای امکان تکثّر و فراوانی براهین و ادلّه پیش می­نهد. در این مقال، بر اساس آموزه­های فلسفی و منطقی سنت اسلامی، قاعده­ای طراحی می­گردد که بر اساس آن، بر مطلوب واحد، برهانی بیش نمی­توان داشت. بنابراین، فراوانی براهین اثبات خدا، که در گزارشات فیلسوفان آمده است، با این قاعده، به چالش کشیده می­شود. راه­کارهای برون­شد از این دشواره...

از باورهای مهم همۀ موحدان به ویژه مسلمانان، اعتقاد به وجود کامل مطلق و لایتناهی است. اذکار «سبحان الله»، «الحمدلله»، «یا سبوح یا قدوس» و ... بر کامل مطلق بودن ذات حق دلالت دارند. فلاسفه الاهی به ویژه فلاسفه اسلامی در پی اثبات عقلی و برهانی این باور اساسی بوده­اند که نتیجۀ تلاش­های آنان، ارائه و اقامۀ چندین برهان عقلی و فلسفی در این باب است. آنچه این مقاله بدان پرداخته است، از یک­سو نقد و بررسی ...

طرح مباحث خداشناسی و الهیات بالمعنی الأخص در فلسفة اسلامی اهمیت خاصی دارد. در این میان، مسألة اثبات وجود خدا از اهمیت بیشتری برخوردار است و محوریت دیگر مسائل خداشناسی را به خود اختصاص می دهد. جایگاه و نقش ابن سینا و تأثیر او در حکیمان بعد از خودش از یک طرف و شهرت برهان سینوی در اثبا ت وجود خدا از طرف دیگر، تأملی دوباره در این استدلال را می طلبد تا با تحلیل ادلة آن، نقاط قوت و ضعف آشکار گردد، اش...

از دیرباز این پرسش مطرح بوده است که ایا قاضی می تواند در صورت نبود اقرار، بینه و قسم، تنها به علم خود رأی دهد یا خیر؟ در این نوشتار پس از بررسی چهار نظریه از فقهای شیعه و سه نظریه از فقهای اهل سنت و ادلة موافقان و مخالفان، نتیجه گرفته شده است که: ادله موافقان از اثبات این مدعا در مورد حق الله و اجرای حد، قاصر است و اجرای حدود شرعی منوط به اثبات، از طرق شرعی است، اما در مورد حق الناس چنانچه علم ...

رساله مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش است . در مقدمهء رساله فوق بین فلسفه و کلام از دیدگاه اندیشمندان اسلامی مطرح شده و سپس شیوه کار نگارنده در این رساله بیان گردیده. در بخش اول، ابتدا شیوه های مختلف متکلمین درباره اثبات وجود خدا مورد نقد و بررسی قرار گرفته و سپس طرق مختلف اثبات وجود خدا توسط فلاسفه، منجمله برهان صدیقین و مراحل تکاملی آن مورد بحث قرار گرفته است . در بخش دوم رساله ابتدا بطور مفصل مبا...

از دیرباز این پرسش مطرح بوده است که ایا قاضی می تواند در صورت نبود اقرار، بینه و قسم، تنها به علم خود رأی دهد یا خیر؟ در این نوشتار پس از بررسی چهار نظریه از فقهای شیعه و سه نظریه از فقهای اهل سنت و ادلة موافقان و مخالفان، نتیجه گرفته شده است که: ادله موافقان از اثبات این مدعا در مورد حق الله و اجرای حد، قاصر است و اجرای حدود شرعی منوط به اثبات، از طرق شرعی است، اما در مورد حق الناس چنانچه علم...

امروزه ادلۀ استقرایی برای اثبات وجود خدا محبوبیت و نفوذ درخور توجهی پیدا کرده اند. «استدلال از طریق آگاهی» ادلۀ جدید استقرایی برای اثبات خداست که اندیشمندانی نظیر رابرت آدامز و ریچارد سوینبرن آن را مطرح کرده اند. جدیدترین تقریر این استدلال تقریری است که مورلند شرح و بسط داده است. بررسی تقریر مورلند از این استدلال محور مباحث مقالۀ حاضر است. دو بخش نخست مقاله بیان نکاتی مقدماتی است که طبق شیوۀ مو...