در باور ایرانیان باستان، نهاد شاهی با آفرینش انسان و پیکار میان اهورامزدا و اهریمن ارتباط دارد و شاهِ آفریده ی اهورامزدا سرسلسله ی پیکار با بدی است. شاه به عنوان عامل پیوند آسمان با زمینیان کارکردهایی را به عهده داشت. الزمات و کارکردهای نهاد شاهی با قدرتگیری ساسانیان به تکامل رسید. ورود اسلام، نهاد شاهی را که مسلمانان آن را توأم با ظلم و جور می دانستند، به عنوان یکی از مولفه های هویت سیاسی ایران...

اندرزنامه نویسی، یکی از نمودهای خرد سیاسی و از عوامل تداوم میراث سیاسی ایرانی بود. محور اساسی اندرزنامه ها، اندیشۀ شاهی و کارکردهای این نهاد در ادارۀ جامعۀ ایرانی بود. کارگزاری اهورامزدا در زمین، حفاظت از مرزها، دینیاری، عمران و آبادسازی و دادگری، از کارکردهای نهاد شاهی به شمار می آمد. با ترجمۀ متون ایرانی به عربی، مضامین اندرزنامه ها به دورۀ اسلامی انتقال یافت و البته بستر تازه، تغییراتی در جه...

اندرزنامه‌نویسی، یکی از نمودهای خرد سیاسی و از عوامل تداوم میراث سیاسی ایرانی بود. محور اساسی اندرزنامه‌ها، اندیشۀ شاهی و کارکردهای این نهاد در ادارۀ جامعۀ ایرانی بود. کارگزاری اهورامزدا در زمین، حفاظت از مرزها، دینیاری، عمران و آبادسازی و دادگری، از کارکردهای نهاد شاهی به شمار می‌آمد. با ترجمۀ متون ایرانی به عربی، مضامین اندرزنامه‌ها به دورۀ اسلامی انتقال یافت و البته بستر تازه، تغییراتی در جه...

ورود اسلام به ایران بسیاری از مبانی نظری ایرانیان را در حوزه اندیشه با چالش جدّی مواجه ساخت؛ ازجمله نهاد شاهی و بایسته های آن به عنوان یکی از محورهای اساسی اندیشه سیاسی ایرانشهری در تقابل با نظام فکری جدید فهمیده شد. با شروع عصر انحطاط خلافت عبّاسی و تشکیل حکومت های ایرانی، تلاش هایی در جهت بازیابی برخی از مؤلّفه های اندیشه سیاسی ایرانشهری صورت پذیرفت. توفیق یا عدم توفیق در نیل به این مقصود، بسته ...

سقوط سلسله صفوی بر اثر تسلط شاهان سست عنصر بر آن بود، که با فراهم نمودن زمینه ضعف نهاد شاهی، شرایط برافتادن این خاندان به وسیله یاغیان افغانی را فراهم نمودند. در میان دوره سقوط اصفهان تا بر تخت نشستن آقامحمدخان، آنچه صفویان با تدبیر و شمشیر به دست آورده بودند، از دست رفت و جامعه ایرانی به وضع «جنگ همه بر علیه هم» نزدیک گردید. در این دوره اقتصاد داخلی و خارجی ایران از هم پاشید. جنگ های داخلی و ت...

ورود اسلام به ایران بسیاری از مبانی نظری ایرانیان را در حوزة اندیشه با چالش جدّی مواجه ساخت؛ ازجمله نهاد شاهی و بایسته‌های آن به عنوان یکی از محورهای اساسی اندیشة سیاسی ایرانشهری در تقابل با نظام فکری جدید فهمیده شد. با شروع عصر انحطاط خلافت عبّاسی و تشکیل حکومت‌های ایرانی، تلاش‌هایی در جهت بازیابی برخی از مؤلّفه‌های اندیشة سیاسی ایرانشهری صورت پذیرفت. توفیق یا عدم توفیق در نیل به این مقصود، بسته ...

در دولت‌های نخستین، مهم‌ترین جنبة مشروعیت شاهان، تقدس نهاد شاهی بود که از شاه یک میانجی میان آسمان و زمین می‌ساخت. این تقدس عموماً به دو گونه کسب می‌شد: در گونة نخست، شاهان تجلی خدایان یا از تبار ایشان تلقی می‌شدند و یا به‌عنوان یکی از خدایان پرستیده می‌شدند(شاهی آسمانی). در گونة دوم شاهان هرچند مدعی اشکال پیشین الوهیت نبودند اما خود را برگزیدة خدایان و نمایندة آنان بر روی زمین قلمداد می‌کردند. ...

تهاجم ویرانگر مغول و فروپاشی خلافت بغداد با وجود پیامدهای گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در تاریخ ایران دوران اسلامی از منظر بررسی فرایند بازسازی هویت و موجودیت سیاسی ایرانی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بازنمایی مفهوم ایران در متون تاریخی، جغرافیایی و ادبی این دوره و بازتاب نظری و عملی فرهنگ سیاسی ایرانی و الگوی ملکداری ایران از جمله ویژگی های مهم این دوره تاریخی به شمار می آیند. ب...

مفهوم «دیگری» به وسیلۀ میخائیل باختین به حوزۀ ادبیات و نظریه‌های ادبی وارد شد. باختین در میان انواع ادبی، تنها نوع ادبی رمان آن هم رمان‌های داستایفسکی را واجد شرایط گفت‌وگویی و حضور «دیگری» می‌پنداشت. بر همین اساس، باختین ژانر حماسی و تراژیک را همچون رمان‌های تولستوی فاقد خصلت مکالمه‌ای می‌داند. او معتقد است بنیاد آثار حماسی بر پایۀ حذف و طرد دیگری استوارست. در مقالۀ حاضر کوشیدیم با رویکردی سلب...

هدف پژوهش حاضر این بود که چگونه سقیفه، نهاد خلافت را بر پایه‌‌هایی متزلزل و فاقد ثبات نهایی بنا نهاد. در این راستا، با روش پدیدارشناسانه و با رویکرد توصیفی- تحلیلی، بستر تاریخی سقیفه در ساختار قبیله‌گرایانه‌ی قریش، الگوی توزیع قدرت و نیل به توافق در سقیفه و پیامدهای تاریخی سقیفه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد، سقیفه براساس بازگشت به نظام قدرت قبیله‌محور، کارکردی دوگانه را سبب گردید. در کو...