عنایت به موقعیت های بیان در بنای انگارة سخن، مهم ترین رکن بلاغت در گفتار و نوشتار به شمار می رود؛ بلاغت ساختار قرآن کریم که بی گمان از روشن­ترین لایه­های اعجاز آن در میدان تحدّی است، با توجّه به رسالت اصلی آن ­ـ بیدارگری و هدایت­بخشی ­ـ از این شگرد انکارناپذیر جدا نیست. نوشتة پیش روی، به بررسی گوشه­ای از شواهد بی­شمار قرآنی در راستای توجّه به موقعیّت­ها و فضاهای سخن به دنبال جست­وجوی پاسخ به این پر...

یکی از واژگانی که در حوزة معنایی کتابت در قرآن قرار می‌گیرد، لوح محفوظ است. واژة «لوح محفوظ» یک مفهوم بنیادین بوده و به این شکل تنها یک ‌بار در قرآن آمده و همین امر سبب به‌وجودآمدن اختلاف‌نظرها دربارة ماهیت این واژه از دیرباز میان قرآن‌پژوهان بوده است. واژه‌شناسان در بررسی معنای لوح از تورات، قرآن و منابع عصر نزول استفاده کرده و معانی الواح موسی، تخته­های کشتی و هر چیزی را که بتوان بر روی آن نو...

قرآن کریم در آیات متعددی به فلسفه آفرینش با تعبیر« بالحق» اشاره نموده است. مفسران دیدگاه های گوناگونی را در تبیین فلسفه آفرینش هستی در ذیل آیات دربردارنده این تعبیر بیان داشته اند که به طور کلی عبارت اند از ؛ 1-آفرینش صواب 2-آفرینش با کلام حق 3-آفرینش حکیمانه 4-آفرینش مبتنی بر عدل و انصاف 5- آفرینش هدفدار، که این دیدگاه ها قابل نقد و بررسی اند، که در میان دیدگاه پنجم، با در نظر گرفتن اصل معنایی...

عنصر یا عناصر اولیه آفرینش جهان هستی، از دیرباز مورد مطالعه دانشمندان بوده است. برخی از فلاسفه، عنصر اولیه آفرینش را غیر مادی ‌دانسته و از آن به «نور» و یا «عقل» تعبیر می‌کنند. گروهی نیز آب، هوا، آتش و یا عناصر چهارگانه را ماده آغازین و اصیل آفرینش جهان مادی می‌دانند. قرآن کریم نیز برای نشان دادن حکمت، علم و قدرت خداوند به انسان‌ها، به عناصر اولیه و روند خلقت اشاراتی کرده است و از وجود «ماء»، «...

گونه‌ای از خطاب قرآن، خطاب با قل است که 332 بار آمده است. چنین خطابی ساختار شش‌بخشی دارد و از حیث پیام قل، فراپیام و مخاطب آن گوناگون است. کاربرد قل در آیات مکی بیش از آیات مدنی است. تناسب بین پیام و مخاطب آن و رصد کردن فراپیام و نیز جستجو از سرّ کاربرد قرآنی قل مسایل تحقیق حاضر است. خطاب قل، بر حسب مخاطب آن پیام، مضمون‌های گوناگونی از مسایل فقهی و اخلاقی مؤمنان تا پاسخ به اشکال‌ها و خرده‌گیری‌ه...

مقاله حاضر در دو موضع به بررسی و نقد مبنای رویا انگاری وحی پرداخته است. بخش عمده‌ای از این مبنا مدلل به شواهد تاریخی‌ای است که حالات خاص پیامبر در هنگام دریافت برخی آیات را به خواب و رویا احاله نموده است. درحالی‌که طبق دیدگاه فریقین، خواب سهمی ناچیز در بین حالات شش‌گانه پیامبر در حین نزول دارد. بخشی از مدعای ناکارآمدی تفسیر نیز مبتنی بر تکلف تفسیر المیزان در دو موضع راندن شیاطین با شهاب‌های آس...

یکی از موضوعات مهم و مورد تأکید قرآن کریم عقلانیت یا خردورزی است. این کتاب آسمانی 267 مرتبه در آیات متعدد از ضرورت عقل وخرد سخن به میان آورده است. در این میان یکی از تعبیرهای قرآنی، تعبیر «أولوا الألباب»(خردمندان یا صاحبان خرد) می باشد. واژه ی «لبّ» به معنی «خرد ناب و اصیل» 16 مرتبه به صورت جمع (الألباب) به کار رفته است. این مقاله در صدد است ابتدا به بررسی معنای لغوی واصطلاحی «لبّ» و «عقل» و تفا...

معتبرترین اطلاعات زبان شناختی نسبت به زبان عربی عصر نزول، از طریق قرآن کریم قابل دستیابی است. ‏لذا در مرحله نخست این پژوهش، مفردات قرآنی متعلق به حوزه معنایی «روابط زناشویی» گردآوری و ‏صورت بندی های حاکم بر آنها مورد بررسی قرار گرفت که در نهایت صورت بندیهای شش گانه؛ رابطه ‏مجاورتی، رابطه تماس، رابطه فراگیری، مکان انگاری زن، سخن یا کنش ناپسند و [خون] آلودگی استخراج ‏گردید. در مرحله دوم این پژوهش...

گزاره های احتمالاتی دسته خاصی از گزاره ها هستند که در گفتار روزمره و علمی استفاده های فراوان دارند. تحلیل مفهوم و تعبیر احتمال برای بررسی جایگاه این گزاره ها در علم مسأله ای اساسی است. تدقیق مفهوم احتمال و تعبیر آن برای فهم و ارزیابی محتوای گزاره های علمی ضرورت دارد. در این مقاله پس از معرفی دستگاه استاندارد اصل موضوعی احتمالات معرفی می گردد و پس از آن اشاره مختصری به تعابیر متفاوت احتمال خواهد...

ازجمله مسائلی که ازدیر بازذهن مسلمانان را به خود مشغول کرده؛ناشی ازتفسیری است که ازبحث توحید ومراتب آن دارند .شکل گیری مذاهب وتفاسیر گوناگونی که بر قرآن نوشته شده همگی در پناه برداشت وذهنیت آنها از توحید بوده است.ازنظر آنها توحید مورد نظرقرآن که در بسیاری از آیات به آن اهتمام شده همان توحید به مفهوم مصطلح کلامی «یعنی توحید ذاتی وصفاتی وافعالی» است ولی این پایان نامه روشن درصدد روشن ساختن این نک...