فرزاد دهقانی
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی (ره)
[ 1 ] - تحلیلی بر روایات منع آموزش سورة یوسف به زنان
سورة مدنی یوسف که به احسن القصص معروف است سرشار از آموزههای تربیتی، اجتماعی، اخلاقی عبرتآمیز و پیام‌های هدایتی برای انسانها است. با این وجود، روایاتی در کتب حدیثی موجود است که حاکی از آن است که این سوره را نباید به زنان تعلیم داد و در عوض، باید سوره نور را به آنان یاد داد. اسناد این روایات به‌رغم برخی طعن‌ها، بر بی‌اعتباری مطلق دلالت ندارد و با تجمیع قرائن، قابل اعتمادند. مفاد این روایات به ...
[ 2 ] - تحلیل انتقادی روایات نزول ستاره بر خانة امام علی (ع)
در برخی از روایات شیعه و اهل سنت، احادیثی دال بر سقوط ستاره بر خانة امام علی (ع) به عنوان نشانهای بر جانشینی آن حضرت وارد شده است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی ـ تحلیلی به سرانجام رسیده، این روایات را در کتب فریقین شناسایی کرده و به نقد و بررسی آنها نشسته است. سقوط ستاره بر خانة امیرالمؤمنین (ع) طبق شواهد گوناگون غیر قابل پذیرش است. این روایت که هیچ سند معتبری ندارد از طریق روایات عامه وارد کت...
[ 3 ] - معناشناسی لوحِ محفوظ در قرآن
یکی از واژگانی که در حوزة معنایی کتابت در قرآن قرار می‌گیرد، لوح محفوظ است. واژة «لوح محفوظ» یک مفهوم بنیادین بوده و به این شکل تنها یک بار در قرآن آمده و همین امر سبب به‌وجودآمدن اختلاف‌نظرها دربارة ماهیت این واژه از دیرباز میان قرآن‌پژوهان بوده است. واژه‌شناسان در بررسی معنای لوح از تورات، قرآن و منابع عصر نزول استفاده کرده و معانی الواح موسی، تختههای کشتی و هر چیزی را که بتوان بر روی آن نو...
[ 4 ] - شخصیت‌پردازی در داستان یوسف؛بررسی تطبیقی در قرآن و عهد قدیم
ایجاد شخصیت داستانی و پرورش آن در قالب یک داستان را شخصیت پردازی میگویند. یکی از داستان‌هایی که قرآن کریم و عهد قدیم هر دو توجه بسیار ویژهای به آن نشان داده‌اند، داستان یوسف(ع) است. قرآن کریم و عهد قدیم هرکدام به شیوه ای خاص و در جهت اهدافی که داشته‌اند به شخصیت پردازی داستان یوسف پرداخته‌اند. قرآن کریم از شخصیت‌ها در جهت نمایش حوادث و در نتیجه، در جهت محقق...
[ 5 ] - بازاندیشی در حقیقت اعجاز
مسئله اعجاز ارتباط نزدیکی با اثبات نبوت انبیا دارد و نیز از بحث‌های کلامی مهم در زمینه علوم قرآن است. در طول تاریخ نیز علما و اندیشمندان بسیاری درباره آن قلم‌فرسایی کرده‌اند و وجوه اعجازی مختلفی برای قرآن برشمرده‌اند؛ از جمله: اعجاز بیانی، اخبار غیبی، و اعجاز علمی. در تعریف اعجاز همه اتفاق نظر دارند که مفهوم عجز و ناتوانی در آن نهفته است. اما نکته‌ای که در این میان مغفول مانده، عامل عجز است که ...
[ 6 ] - تحلیل چگونگی نظم قرآن درسطح معناـ بنیاد خرد با رویکرد زبانشناسی
نوشتار پیشرو رویکرد جدیدی به ساختار قرآن است که به بررسی مسئلة انتظام متنی قرآن با رویکرد زبانشناسی می‌پردازد. با الگو قرار دادن مطالعات زبانشناسی متن، ابعاد تازه‌ای از این انتظام مشخص می‌شود. منظور از «انتظام» در این جستار، صرف بررسی تناسب معنایی از نظر قدما نیست، بلکه به نظام چیدمانی و ساختار آوایی قرآن توجه دارد. روش مورد اتخاذ در این پژوهش، منجر به تقسیم آیات به دو سطح خرد و کلان شده‌است....
[ 7 ] - بررسی تأثیر ناخودآگاه در شکل‌گیری هویّت انسان (با تأکید بر قرآن و روایات)
چکیده رفتارهای بسیاری از ما تحت تأثیر انگیزه‌های مختلفی می‌باشد؛ انگیزه‌ی ناخودآگاه در واقع، یک عامل درونی است که برخی از رفتارهای انسان بر اساس همین نوع انگیزه رخ می‌دهد. در پی فهم اینکه فرایند درون‌سازی رفتار و ناخودآگاه چگونه می‌تواند زمینة گرایش‌های اعتقادی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. در مرحلة اوّل، با رویکردی دینی به بررسی تعاملات محیط و اثر آن بر تشکیل ناخودآگاه اقدام نموده، سپس عناصری چون...
[ 8 ] - بررسی دیدگاه‌ها دربارة نظم قرآن
علما در مطالعة نظم قرآن به عنوان یک بحث اعجازین آن اتفاق نظر ندارند. متقدمان نظم را در معنای لغوی، نحوی و بلاغی دانسته‌اند و به صرف و نحو محدود کرده‌اند، اما متأخران آن را با اضافه کردن اسلوبیه و تناسب گسترش داده‌اند و به اتحاد کلّ سوره و در انتها، کلّ قرآن پرداخته‌اند. در این راستا، مخالفان و موافقان در حین بحث از اعجاز قرآن به بحث نظم پرداخته‌اند. اما قرآن به...
[ 9 ] - تحلیل و نقد آرای تئودور نولدکه در تحریف به زیادت باتوجه به بافت آیات و دیدگاه مفسران
تحریف، عاملی است که اصالت و اعتبار هر کتاب و کلام معتبری را با آسیب همراه می‌کند. نسبت تحریف به قرآن مجید، خواسته و یا ناخواسته در همین راستاست، اگر مسئله تحریف ناپذیری قرآن به اثبات نرسد اعتبار قرآن به چالش کشیده می‌شود و هر گونه استناد به آن با مشکل اساسی روبه رو می‌شود. دسته‌ای از شبهه‌های وارده از سوی شرق‌شناسان، در تحریف قرآن است که این شبهه‌ها، با رویکرد بی-اعتبار ساختن مطرح می‌شود....
[ 10 ] - بررسی نظم قرآن در سطح ساختار بنیاد خرد
مطالعه نظم قرآن که گاهی ذیل بحث اعجاز مطرح می‌شود، با رویکردها، مدل‌ها و روش‌های گوناگون بررسی می‌شود، نوشتار پیشرو رویکردِ جدیدی به بررسی مسئله انتظام متنی قرآن با رویکرد زبانشناسی دارد و بعد از الگو قرار دادن مطالعات زبانشناسی متن، ابعاد تازه‌ای از این انتظام مشخص می‌کند. روش مورد اتخاذ به ساختار بنیاد-خرد؛ که منجر به رونمایی از ساختارهای پیچیده‌ای چون؛ خوشه‌ای، شبکه‌ای‌واژه‌محور، ساختار مت...
نویسندگان همکار