ابوعبدالرحمن، عبدالله بن مبارک مروزی از پیشروان و بزرگان دوره ی زهد در تاریخ تصوّف است. از زندگانی و شخصیت و آثار بزرگان قرون اولیه ی اسلامی بطور پراکنده در منابع کهن خبرهایی آمده است که ما در این پژوهش با مطالعه و استخراج آنها، عمده ی اقوال، آثار، اشعار، حکایات و راویان ابن مبارک و همچنین احادیث روایت شده از او را ارائه داده ایم. در قسمت زندگانی نیز پس از معرفی کامل او، آگاهی هایی درباره ی سفره...

مشرف¬الدّین مصلح بن عبدالله شیرازی(694-609) متخلّص به «سعدی» نویسندهء اندرزگو و شاعر حکمت سرای قرن هفتم هجری قمری است. او تخلّص خود را از نام اتابک مظفرالدّین سعد بن ابوبکر بن سعد بن زنگی گرفته است. وی در سال ??? سعدی نامه(بوستان) را به نظم درآورد و در سال بعد (???) گلستان را تألیف کرد. دیگر آثار او قصاید فارسی، غزلیّات، قطعات، ترجیع¬بند، رباعیّات، مقالات و قصاید عربی است که تحت عنوان کلیّات سعدی گردآ...

حدیقةالحقیقه یکی از متون تعلیمی عرفان و تصوف به شمار می رود که گاه جنبة تعلیم در آن بر ذوق و خیال غلبه دارد و می توان آن را نوعی دایرةالمعارف عرفانی دانست. یکی از ابزارهای زبانی که خطیبان، شاعران و سخنوران در آثار تعلیمی برای تأثیرگذاری بیشتر سخن بر مخاطبان، از آن استفاده می کنند، به کاربردن جمله های پرسشی در کلام است. سنایی نیز در منظومة تعلیمی خود، حدیقه، از این ابزار بهره برده است. در این پژ...

شاعران در آثار تعلیمی و عرفانی، برای بیان آموزه­های مورد نظر خود، از صور هنری گوناگونی مانند تمثیل و نماد استفاده می­کنند. هدف از نگارش این مقاله نیز بررسی تصاویر هنری و  به­ویژه نمادهای ساخته شده با کودک و دوران کودکی در این آثار است. در اشعار عرفانی و تعلیمی، نه تنها اندیشه­هایی­ دربارة چگونگی تربیت کودکان وجود دارد، بلکه هر یک از مراحلی که کودک پشت سر می گذارد تا به بزرگ­سالی می­رسد، دست­مای...

یکی از کهن الگوهای مشترک در همة فرهنگهای بشری که جلوه هایی نزدیک به هم در اساطیر، ادیان و متون ادبی اقوام مختلف بشر دارد، "کهن الگوی شهر پردیسی" است که تصویری خیالی برگرفته از خاطرة ازلی انسان از بهشت است و آرزوی تحقق جهانی با شرایط بهتر و آرمانی، مهم ترین مضمون آن به شمار می رود. از نمودهای اصلی این کهن الگو در فرهنگهای بشری، اعتقاد به شهر آرمانی است که جلوه ای ادبی را در میان انواع مختلف ادبی...

ادبیات تعلیمی یکی از شاخه های مهم و کهن ادب فارسی است مضامین تعلیمی از دیرباز در داستان‌ها که همواره از نیازهای ذهنی و عاطفی بشر بود، راه یافت و ایرانیان به جنبه تعلیمی آن توجه کرده‌اند. حکایت پردازی نیز از شیوه های داستان پردازی است که در قرون چهارم با مضامین اندرزی در مثنوی‌هایی چون کلیله و دمنه به کار رفته است. در قرن پنجم هـ .ق حدیقه سنایی نخستین منظومه عرفانی است که با هدف تعلیم مباحث عرفا...

یکی از اقسام مهم و در عین حال مورد توجه نویسندگان برجستۀ درباری، نثر منشیانۀ دیوانی است. این گونه نثر از قرن پنجم قمری در قالب آثار مانند تاریخ بیهقی، سیاستنامه، قابوسنامه و... آغاز می‌شود و در قرن ششم با نمونه‌های اعلایی چون عتبة الکتبةو التوسّل الی الترسّل به قوام و نضج می‌انجامد. آثار ترسّل و انشا از جهات گوناگون سیاسی، تاریخی، اجتماعی و ادبی ارزش فر...

حکیمان مسأل? تناهی ابعاد را در مبحث «سماع طبیعی» از علم طبیعیات بررسی کرده اند. اما از آنجا که تناهی و عدم آن از عوارض ذاتی مقدار است که موضوع علم هندسه است، ظاهراً مسأل? تناهی ابعاد باید از مسائل علم هندسه باشد. با توجه به آنکه حکیمان در کتاب های «سماع طبیعی» از این بحث با عنوان تناهی اجسام نام می برند و لفظ جسم میان دو معنای جسم طبیعی و تعلیمی مشترک است، می توان گفت که در علم طبیعی از تناهی جس...

« عالم آرای نادری » نوشته محمدکاظم مروی مفصل ترین زندگینامه نادرشاه افشا ر، و یکی از برجسته ترین آثار تاریخی عبرت آموز قرن دوازدهم هجری است. نثر محمدکاظم به تداول عامه ماوراءالنهر در آن عصر نزدیک است و متناسب با داستان پردازی است. تعداد زیادی از این اشعار از نوع تعلیمی و اخلاقی است و نویسنده در پی آن است که در ضمن بیان حوادث و رخدادهای تاریخی، نکته های اخلاقی و اندیشه های پسندیده مذهبی و عرفانی...