بازخوانی در تحولات سیاسی و اجتماعی دوره مشروطیت باعث توجه برخی از پژوهشگران تاریخ معاصر ایران به چهره‌هایی می‌گردد که کمتر مورد اعتنا قرار گرفته‌اند. یکی از این رجال شیخ‌الرئیس قاجار است. شیخ الرئیس دل مشغولی بسیار زیادی به اندیشه‌ی اتحاد اسلام داشت به همین جهت سایر محورهای فکری و مبارزاتی وی در دوره مورد بحث تحت الشعاع این امر قرار گرفته است. در نوشتار حاضر تلاش می‌گردد تا با اتکاء به منابع و...

تاریخ قهوه‌خانه در تهران از زمان روی کارآمدن حکومت قاجار در ایران آغازشد و در زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار به اوج شکوه و اعتبار رسید. قهوه‌خانه‌‌های این دوره با کمی تغییر ادامه‌دهنده فعالیت‌‌های قهوه‌خانه‌‌های دوره‌‌های پیشین بودند؛ اگرچه برخی از فعالیت‌‌های قبلی آن‌ها از بین رفت و برخی از فعالیت‌ها اضافه گشت. این مقاله سعی دارد تا به تاریخچه مصرف چای در ایران، بررسی قهوه‌خانه‌‌های تهران و مح...

فراداستان از رایج ترین انواع داستان های پسامدرنیستی است که گاه رویدادهای تاریخی را آگاهانه تحریف می کند تا در امکان کشف حقیقت تاریخی تردید کند. در فراداستان تاریخ نگارانه، نویسنده با آشکارکردن شگردهای داستان نویسی و تحریف تاریخ، می کوشد با روایت و نگرشی متفاوت، تاریخ را نیز یک داستان نشان دهد. روش هایی همچون جعل تاریخ، آیرونی، بینامتنیت، زمان پریشی، و... در رمان مارمولکی که ماه را بلعید نشان می...

در تاریخ ایران علی‌رغم آن که اغلب نیروی نظامی طرف پیروز و دارای حق حکومت را مشخص می کرد، اما هر حکومتی تلاش داشت، قدرت عریان و نظامی را به اقتدار مورد پذیرش افراد جامعه تبدیل کند. حکومت آقامحمدخان قاجار اگرچه در نگاه اول صبغۀ نظامی و خشنی دارد، اما او و درباریانش تلاش داشتند تا با بهره‌گیری از سنن رایج در سپهر سیاسی ایران، به حکومت او مشروعیت ببخشند. مسألۀ اساسی این پژوهش که با روش توصیفی- تحلی...

خوانسار یکی از شهرهای معتبر ناحیۀ اصفهان در روزگار حاکمیّت قاجار بوده است. از این شهر در متون تاریخی به­کرّات یاد شده و شهر به­کرات مورد بازدید سفرنامه­نویسان اروپائی قرار گرفته است. حضور بزرگان فرهنگ و هنر و تولیدات مصنوعات متنوّع تجاری را می­توان از اصلی­ترین عواملی دانست که موجب شهرت این شهر در دورۀ قاجار می‌شده‌ است. اگرچه امروزه شواهد اندکی از آثار و ابنیۀ تجاری، مثل بازار و کاروان­سرای عصر ق...

«لوطی» و «لوطی‌گری» در فرهنگ و مناسبات اجتماعی شهری ایران، تاریخی دیرپا و بنیاد و آبشخور این پدیده اجتماعی و فرهنگی عمری به درازای تاریخ «جوانمردی» دارد. لوطیان به عنوان میراث زوال یافته «عیاری» و «فتوت» عامل همیشه حاضر در بسیاری از آشوب‌ها و حوادث سیاسی دوره‌ی قاجار، به‌ویژه حوادث مشروطیت بودند. پژوهش حاضر ضمن بررسی پایگاه اجتماعی لوطیان، کارکردهای آنان در دوره‌ی قاجار را مورد بررسی قرار داده ...

هدف این تحقیق دستیابی به برخی از زوایای پنهان تاریخ معاصر ایران در دوره قاجار با استفاده از متون سفرنامه‌های اتباع خارجی بر پایه نگاهی جامعه‌شناختی است. این مقاله برپایه روش تحلیل محتوای کیفی است و تلاش گردیده تا با بررسی متون سفرنامه‌های اتباع خارجی و  استخراج داده‌ها، مفاهیم، مقولات و گزاره‌های جدیدی را در تفسیر رویدادهای این دوره به دست آورد. بر اساس یافته‌های این مقاله، نخبگان قاجار به روای...

مطالعات بینارشته ای و یاری جستن از نظریّه های مطالعات انتقادی، از رهیافت های کاربردی کردنِ پژوهش های نقّادانه متون ادبی است. «تاریخ گراییِ نوین» (new historicism) یکی از جدیدترین شیوه های تحلیل متن در عرصۀ مطالعات نقّادانه ادبی است که به «تاریخیّتِ متن و متنیّت تاریخ» باور دارد و به بازسازی ذهنیّت و جهان بینی مستتر در متن و دریافت رابطۀ این ذهنیّت با ساختار قدرتِ زمانۀ آن می پردازد. در نوشتۀ حاضر، پس از م...

تاریخ پژوهان در بررسی تاریخ عکاسی قاجار، ناصرالدین شاه را به عنوان اصلی ترین حامی عکاسی در سرآغاز ورود عکاسی به ایران می دانند. از سوی دیگر، محصور و محدود شدن عکاسی در دربار را، مهم ترین دلیل عدم رشد و توسعه این پدیده در میان عموم مردم جامعه دانسته اند. بدین ترتیب در جریان بررسی های خود پیرامون تاریخ عکاسی، به ندرت درباره ی علل رشد و وقفه عکاسی در بین عموم مردم به تحقیق و کندوکاو پرداخته اند، د...