رمزهای هندسی تعبیری مدرن از مجموعه ای از شگردهای ادبی است که قدمای بلاغی ما تحت عنوان تمثیل و متأخران تحت عنوان رمز، سمبول و پارادوکس از آن نام می برند. در این رویکرد، زبان در معنای حقیقی خود بکار نمی رود و معنای مجازی و رمزی، مورد نظر شاعر و نویسنده است. بی تردید، یکی از گروه های فکری جهان اسلام صوفیه هستند که این نوع بیان و زبان را برای تبیین آموزه های عرفانی خود مورد استفاده قرارمی دهن...

شاعران در آثار تعلیمی و عرفانی، برای بیان آموزه­های مورد نظر خود، از صور هنری گوناگونی مانند تمثیل و نماد استفاده می­کنند. هدف از نگارش این مقاله نیز بررسی تصاویر هنری و  به­ویژه نمادهای ساخته شده با کودک و دوران کودکی در این آثار است. در اشعار عرفانی و تعلیمی، نه تنها اندیشه­هایی­ دربارة چگونگی تربیت کودکان وجود دارد، بلکه هر یک از مراحلی که کودک پشت سر می‌گذارد تا به بزرگ­سالی می­رسد، دست­مای...

ادبیات عامیانه( (folklore literatureاصطلاحی است که بر ادبیات توده، شفاهی و فولکلور اطلاق می­شود و انواع داستان، افسانه، قصه، حکایت، تمثیل ، ضرب­المثل، ترانه و متل را در بر می­گیرد. ادبیات عامیانه با متون متصوفه و عرفا در مواردی پیوند می­یابد. مطالعه و تحقیق متون عرفانی از این جهت، هم به بازیابی انواع ادبی عام کمک می­کند و هم کیفیت درک متون را بهبود می­بخشد. مقالات شمس تبریزی از جمله متون عرفانی...

 عرفا همواره به قرآن به عنوان سرچشمة اصیل و ناب عرفان اسلامی توجه داشته‌اند و بنای تمام مراحل و منازل سلوک را بر آن استوار کرده‌اند. علی رغم وضوح این موضوع که بنیاد زندگی، تفکّر و سیر استکمالی عرفا بر قرآن استوار است؛ اما برای تبیین نحوۀ نگرش عرفا به قرآن لازم است که دیدگاه‌ها و اقوال عرفا در باب قرآن بدقت بررسی و تحلیل شود. یکی از نکات مهم در متون عرفانی، توجه ویژۀ عرفا به تمثیل و استشهاد به آی...

اکسیر از آرایه های ادبی نیز فراوان بهره گرفته، از جمله ایهام و گونه های آن و با این شیوه ادبی، هنرنمایی بسیار کرده است. لفّ و نشر و خلاف آمد و تمثیل (اسلوب المعادله) نیز از دیگر آرایه های چشمگیری هستند که به فراوانی مورد استفاده وی قرار گرفته است. از نظر معنایی غزل او عاشقانه است و رنگ عشق مذکّر در آن آشکار. مضامین عرفانی، اخلاقی، پند و اندرز و... نیز در جای جای شعر او دیده می شود. شرح این نکته ه...

کتاب طبقات الصّوفیه مجموعه ای از سخنانِ مجالس درس خواجه عبدالله انصاری، صوفی نام آشنای اواخر قرن چهارم و قرن پنجم هجری است که یکی یا بیش ازیکی از مریدان آن ها را می نوشته و بعدها به صورت کتاب عرضه کرده است. خواجه عبدالله، پیرو مذهب حنبلی و حامی طریقت عرفانی است. ذکر سفرهای او به نیشابور، سمرقند، مکّه و تبعیدهایی که با توطئ? بعضی مخالفان و دشمنان او انجام می شد و معرفی اساتید و دانش آموختگان مکتب...

نامه‌های عین القضات همدانی (492ق) و مصیبت‌نامۀ عطار (553) به عنوان دو اثر برجستۀ عرفانی هرچند در ساختار نثر و نظم باهم متفاوت است، ولی از نظر مضامین و معانی بلند عرفانی دارای مشابهت‌های قابل توجهی ‌است که نشان از نزدیکی اندیشه‌های این دو عارف در نظریات و آموزه‌های عرفانی و اخلاقی دارد. عین‌القضات در نامه‌هایش همچون عطار در مصیبت‌نامه، به قصد تعلیم و برای نمایاندن ذره‌ای از دریای معرفت، به مدد ت...

 جنون المجانین تألیف قوام‎الدین سنجانی خوافی (734-820ق) از نگاشته‌های صوفیانۀ اوائل سدۀ نهم هجری است که دربردارندۀ اطلاعات ارزنده‌ای از صوفیان آن روزگار، نحله‌های مذهبی و جریان‌های کلامی و نیز واردات و واقعات مولف است که با بیانی ادبی قلمی شده است. مولف، کوشیده تا مجالس و تأمّلات عرفانی خود را به شیوۀ پرسش و پاسخ، و اغلب به یاری تمثیل و زبان حال به مخاطب تفهیم کند و از این رهگذر به شرح و تأ...

قرن ششم هجری در ایران، از نظر رواج و رشد عرفان اهمّیّت چشم گیری دارد. از این قرن به بعد عرفان سیری صعودی طی کرد و در دوره ی مغول ها به اوج رسید. در این دوره مباحث عرفانی بیش از پیش در ادبیات راه پیدا کرد. شاعرانی چون سنایی، عطّار و مولوی با سرودن مثنوی های عرفانی، رمزی و تمثیلی، در به اوج رسیدن ادبیات عرفانی فارسی نقش مهمّی ایفاکردند، منطق الطّیر سرمشق بسیاری از شاعران پس از عطّار قرار گرفت. این کتاب...

این پایان نامه، مشتمل است بر شش فصل که در آن جلوهها و ارزشهای فرهنگی درخت با تکیه بر آثار منظوم عرفانی در قرنهای ششم تا نهم بررسی شده است . فصل اول به نگرشها و باورهای افسانه ای و اساطیری درباره درخت اختصاص دارد. تجلی درخت بویژه جلوه رمزی آن در فرهنگ و عرفان اسلامی موضوع فصل دوم را تشکلی می دهد. در فصلهای سوم تا پنجم به ترتیب به جنبه های نمادین درخت شامل: رمز حق تعالی، نماد انسان، و تمثیل فضایل...