دولت فاطمیان و آل­بویه تقریباً به طور هم زمان به ظهور رسیدند.وجه عمدۀ اشتراک آنها ـ علی­رغم تفوّق مذهب تسنن در سرزمین­های اسلامی ـ تبلیغات شیعی بوده است. فاطمیان با استفاده از داعیان خود،   فعالیت­های مذهبی وسیعی آغاز کردند؛ اگر چه نتوانستند دامنۀ حکومت سیاسی خود را از مصر و شام فراتر نهند. با نفوذ و حضور آل­بویه در خلافت عباسی، مکاتباتی بین ایشان و دولت فاطمی صورت گرفت و این تعامل و تبادل مذهبی،...

مطالعه تاریخ اسلام، نشانگر دوگونگی‌ رفتار علمای اهل‌‌سنت و امامیه با خلافت اسلامی است. علما به دلیل تسلّط بر مبانی فقه و کلام اسلامی، می‌‌توانستند نقش مهمی در صورت‌‌بندی مبانی مشروعیت قدرت خلافت اسلامی، ایفا کرده و به عنوان، نظریه‌‌پردازان قدرت، در خدمت خلافت قرار گیرند، چنان‌‌که در خلافت بنی‌‌امیه، برخی از علمای اهل‌‌سنت چنین نقشی را بر عهده گرفته و به حمایت از امویان پرداختند. در مقابل عده دیگ...

مطالعه تاریخ اسلام، نشانگر دوگونگی رفتار علمای اهل سنت و امامیه با خلافت اسلامی است. علما به دلیل تسلّط بر مبانی فقه و کلام اسلامی، می توانستند نقش مهمی در صورت بندی مبانی مشروعیت قدرت خلافت اسلامی، ایفا کرده و به عنوان، نظریه پردازان قدرت، در خدمت خلافت قرار گیرند، چنان که در خلافت بنی امیه، برخی از علمای اهل سنت چنین نقشی را بر عهده گرفته و به حمایت از امویان پرداختند. در مقابل عده دیگری از عل...

وارج یکی از جریان های موثر در تحرکات دنیای اسلام در قرون اولیه محسوب می شوند که به دلایل مختلف سیاسی, مذهبی, در نخستین نیمه قرن اول ظهور کردند و با پراکنده شدن شعب گوناگون آنان در نقاط مختلف قلمرو اسلامی, هوادارانی از میان غیر عرب یافتند. به پشتوانه این نیروهای جدید بود که حدود سه قرن چهره نظامی خود را حفظ نمودند و قیام های گسترده ای را علیه خلفای اموی - عباسی ترتیب دادند. با این حال, خوارج به ...

با آنکه خلافت عباسی، از سال (132-656 هـ.ق) به عنوان حکومت شرعی از سوی اکثریت مسلمانان سنی مذهب به رسمیت شناخته شده بود با این حال به دلیل گستردگی سازمان اداری و دیوانی عباسیان، تشکیلات وزارت، بخش عمده ی این مجموعه عظیم به شمار می رفت و چون بعضی از خلفای عباسی، گرایش های شیعی داشتند این امر باعث نفوذ بعضی از رجال سیاسی شیعی به دربار خلافت گردید که توانستند به مناصب مهم اداری همچون وزارت دست یابن...

امرای آل بویه که ایرانی الاصل و شیعه دوازده امامی بودند، بیش از یک قرن توانستند بر خلافت عباسی و بغداد چیره شوند و از لحاظ اجتماعی، فکری و فرهنگی خدمات شایانی در ایران و عراق انجام دهند و ضمنا فضای مناسبی را برای فعالیت­های مذهبی و علمی شیعیان فراهم آوردند، چنان­چه در این ایام علما و فقهای بزرگ شیعی مانند شیخ مفید، شیخ صدوق و سید مرتضی مشغول تدریس و تعلیم بودند.               در مقاله حاضر نحو...

چکیده امام کاظم - علیه السّلام - از یک طرف با سلطه و اختناق سیاسی عباسیان روبه رو بود و از طرف دیگر، افتراقات و دیدگاه سیاسی شیعیان و ظهور و بروز مذاهب مختلف فکری و کلامی، شرایط پیچیده ای را در جامعه ی اسلامی به وجود آورده بود. مبنای اندیشه ی سیاسی امام، همچون پدران بزرگوارش؛ باور به تشکیل حکومت دینی بر پایه ی حاکمیت الهی و نه انسانی، و نفی حاکمیت های خاندانی، قبیله ای و قومی بود. بر این مبنا ...

چکیده اتابکان زنگی حکومتی بودندکه به طور رسمی از سال 521هـ.ق در موصل به قدرت رسیدند و تا سال 624هـ.ق بر پاره ای از مناطق شمال عراق حکومت داشتند. اوج قدرت اتابکان در دوران نورالدین بود. روی کار آمدن این حکومت ترک به دلیل شرایط بوجود آمده در جهان اسلام بود، حضور اروپاییان به منطقه شامات، خلافت بغداد و خلافت فاطمیان را تهدید می کرد. با روی کار آمدن عمادالدین به وسیله سلطان محمود سلجوقی، ابتدا ب...

در این مقاله نحوه مواجهه سیاسی و مذهبی علاءالدین محمد سوم، پیشوای اسماعیلی الموت و جلال‌الدین خوارزمشاه در فاصله سالهای 618ق تا 628ق بررسی شده است. قبل از این دوران یورشهای مغولان باعث از هم پاشیده شدن حکومت خوارزمشاهیان گردید و در دوران مورد بحث، جلال‌الدین می‌کوشید که در مقابل مغولان ایستادگی نماید. از سویی اسماعیلیان الموت نیز قبل از این، رسولی را نزد مغولان فرستاده و اظهار ایلی نموده بودند....

یکی از پرسش‌های اساسی شیعه، موضع ائمه(ع) در قبال حرکت‌های سیاسی علویان در برابر خلفای وقت است. این مقاله ضمن بررسی زمینه‌های روی کار آمدن عباسیان و شرایط پس از به خلافت رسیدن آنان، مواضع امام رضا(ع) را در قبال حرکت‌ها و قیام‌های علویان مورد بررسی قرار می‌دهد. برای واکاوی مواضع امام رضا(ع)، آگاهی از شرایط سیاسی، تاریخی خلافت عباسیان و وضعیت علویان در زمان آنها ام...