چکیده : شمس الدین محمد حافظ شیرازی بحق از بزرگان ادب فارسی است که دربار? او و اثر جاودانش تا به حال اندیشمندان و صاحب نظران ایرانی و خارجی بسیار سخن گفته اند. اینجانب در رسال? حاضر که تحت عنوان « تساهل و مدارا در دیوان حافظ » تهیه شده است به یکی از مسائل و موضوعات ارجمند دیوان حافظ - که اتفاقاً امروز از مباحث مهم علوم انسانی در جهان است - پرداخته ام. حافظ در زمانه اش با توجه به سخت گیری ها، ...

بعضی کاتبان نسخه های خطی دیوان حافظ و ازآن جمله کاتبان سده نهم هجری در امر کتابت به سبب شتاب کاری یا بی اهمیت دانستن نقطه درقالب کلمه، در قید نقطه در جای صحیح آن تسامح کرده اند یا آن را از قلم انداخته اند. برای مصحح دیوان حافظ به ویژه هنگام استناد به ضبط نسخه های خطی این اشکال پیش می آید که کلمه ای را که فرضاً نقطه حرف اول آن ساقط است نه می توان در ردیف نسخه هایی منظور کرد که در آن موضع یک فعل م...

در این مقاله پس از بحث کوتاهى درباره مفهوم، اهمیت و نقش "لحن" در سبک متون ادبى و پیوند "لحن" و "موضوع"، به تحلیل لحن‏هاى متفاوت و متناسب با موضوعات اصلى دیوان حافظ پرداخته شده است. در این راستا، دیوان حافظ از نظر موضوعى به ده بخش، تقسیم و پس از چندین بار خوانش، لحن‏هاى پر بسامد در پیوند با هر موضوع، تبیین و تحلیل گردیده است؛ یافته‏هاى پژوهش که به گونه‏اى کوتاه و نمونه‏وار در متن مقاله آمده است،...

حافظ از جمله شاعرانی است که می توان در حوزه های مختلف دیوان او را مورد نقد و تحلیل قرار داد. از جمله موضوعاتی که می توان دیوان حافظ را بر اساس آن مورد کاوش قرار داد، نقش محتوایی احادیث در هدایت فکری حافظ است که تا کنون اندک پژوهشی در راستای آن انجام یافته است و در این پایان نامه سعی بر آن شده است تا این موضوع در دیوان حافظ مورد بررسی قرار گیرد و الهامات فکری شاعر که در قالب اندیشه ی خیال انگیز ...

عوامل عدیده‌ای در شکل گیری دیوان غربی- شرقی گوته نقش تعیین کننده‌ای داشته‌اند، و در این میان نقش حافظ و عشق عرفانی این نویسندة نامدار آلمانی به ماریانه فون ویلمر (Mariane von Willmer) بسیار چشمگیرترند. در این که اندیشة حافظ و دیوان وی منبع الهام گوته برای خلق این شاهکار ادبیات غنایی آلمان شد و ارادت خاص گوته به حافظ انگیزة اصلی او برای پی ریزی این اثر و هجرتی روحانی و عرفانی از دنیای پرآشوب غرب...

این مقاله، پس از مقدمه­ای کوتاه درباره مفهوم وزارت در ادب فارسی، به بررسی زندگی وزیران عصر حافظ پرداخته است. خواجه عمادالدین محمود کرمانی، خواجه برهان­الدین فتح الله، خواجه قوام­الدین محمد صاحب عیار و جلال­الدین تورانشاه، چهار وزیری هستند که حافظ به آنها علاقه ویژه داشته و اشعاری در ستایش آنها سروده است. بررسی اشعار حافظ در ستایش وزیران یاد شده، با نگاهی تاریخی موضوع اصلی این مقاله است. مطالعات...

پیشینه مدح در شعر عربی به عصر جاهلیت می رسد؛ ولی مدح در شعر فارسی، به تقلید از عروض عربی، از قرن سوم هجری شروع شده است. در دوران حیات متنبی و حافظ، مدح رواج فراوان یافته و شاعران بسیاری به مدیحه سرایی مشغول بود هاند. جایگاه و موقعیت مدح در دیوان متنبی و حافظ، با یکدیگر تفاوت فاحشی دارد. در حالی که حدود 90 % دیوان متنبی را مدح تشکیل می دهد، تنها 7% دیوان حافظ به مدح اختصاص یافته است. این دو شاعر...

بعضی کاتبان نسخه‌های خطی دیوان حافظ و ازآن‌جمله کاتبان سده نهم هجری در امر کتابت به سبب شتاب‌کاری یا بی‌اهمیت‌دانستن نقطه درقالب کلمه، در قید نقطه در جای صحیح آن تسامح کرده‌اند یا آن را از قلم انداخته‌اند. برای مصحح دیوان حافظ به‌ویژه هنگام استناد به ضبط نسخه‌های خطی این اشکال پیش می‌آید که کلمه‌ای را که فرضاً نقطه حرف اول آن ساقط است نه می‌توان در ردیف نسخه‌هایی منظور کرد که در آن موضع یک فعل ...

چکیده: آراء و اندیشه های زرتشتی– ایرانی به بهترین و نیکوترین وجه در دیوان حافظ متجلی شده است. دین های زروانی، مهر پرستی، زرتشتی، مانی و مزدک از جمله ادیان زرتشتی – ایرانی هستند که حافظ در دیوان خود به آراء و اندیشه های آنان از جمله آتش، سروش، پیر مغان، رسم جرعه افشانی، نور و ظلمت و بسیاری از موضوعات اخلاقی، اعتقادی و عرفانی اشاره کرده است. حافظ برای سرودن اشعار ارزشمند و عارفانه ی خود، پایه و ا...

در ادب فارسی، هر سراینده یا نویسندۀ توانمندی که از قرآن مایه گرفته‌است، جایگاه برتری به خود اختصاص داده‌است. شمس‌الدین محمد حافظ، به مدد بهره‌جویی از کلام خداوندی و البته دیگر هنرهای ادبی، جزو قله‌های غزل فارسی است. یکی از آرایه‌های بلاغی قرآن که حافظ از آن بهره برده، تهکم یا نزاهه است که در این مقاله به تفصیل بررسی شده‌است. نزاهه یا تهکم از مقولۀ طنز است و در ادب فارسی، جسته گریخته در دیوان شا...