مقاله حاضر در صدد تبیین دیدگاه دو فیلسوف نامدار، شیخ الرئیس، ابن سینا و حکیم، صدرالمتألهین و بیان اختلاف نظر آن دو درباره علم الهی است. علم در حکمت صدرایی، امری وجودی و دارای مراتب و در نظام مشایی، کیف نفسانی است. در حکمت متعالیه علم خداوند به ذات و علم به موجودات قبل از ایجاد و بعد از ایجاد، علمی حضوری، ولی در حکمت مشاء علم ذات به ذات و علم به صور متقرره در ذات، حضوری و علم به موجودات خارجی، ق...

غزالی از اندیشمندانی است که به صراحت در دفاع از عقاید دینی خود در مقابل فیلسوفان ایستاده و آن ها را در طرح بیست مسئله دینی متهم به بدعت و کفر نموده است. سال ها بعد ابن رشد به عنوان یک فقیه و فیلسوف برجسته، درصدد پاسخ به غزالی برآمده که این نوشتار به تقابل میان این دو دانشمند در بحث علم الهی می پردازد. این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی به بیان نظریه های این دو دانشمند پرداخته و نظریه های ابن رشد ...

«علم» یکی از موضوعات دیرینه فلسفی است که ابن سینا و ملاصدرا نیز در آثار مختلف خود بدان پرداخته اند. لکن نظرات ایشان درباره چیستی ادراک، کیفیت حصول و مراتب آن در مواردی با یکدیگر متفاوت است. همچنین «وجود ذهنی» اگرچه در زمان شیخ الرئیس به عنوان بحث مستقل فلسفی مطرح نبوده، مورد توجه وی قرار داشته و در ضمن طرح مسئله علم بدان اشاراتی دارد. صدرالمتالهین نیز بابی از کتب مختلف فلسفی خود را بدان اختصاص ...

ارسطو با ابداع تمایز بالقوه و بالفعل به حل تناقض­های فلسفه­های پیش از خود پرداخت. ابن­سینا برای حل مسائلی در معرفت­شناسی، از این تمایز استفاده می‌کند و از اصطلاح علم بالقوه بهره می‌برد که مصادیق آن در فلسفۀ او قابل استخراج است: علم به نتیجۀ مستتر در مقدمات، علم به برخی قوانین منطق، علم به مقومات ماهیت، علم به بدیهیات، علم به تعقل و خودآگاهی. مصادیق علم بالقوه در دو نکته مشترک هستند. نخست این‌که...

علم عقود ابنیه نخستین بار به این نام در ارشاد القاصد ابن اکفانی (سدۀ 8ق) یاد شده است؛ اما تأمل در تعریف و متون منسوب به آن معلوم می‌کند که این علم پیشینه‌ای کهن‌تر دارد. نخستین نشانه‌های آن در احصاء العلوم فارابی و با عنوان «علم ریاست بنا» یافت می‌شود. هیچ متنی از دوران اسلامی به‌دست ما نرسیده است که انتساب به این علم در آن، یا در دانشنامه‌ها، تصریح شده باشد؛ فقط سخن از این است که ابن هیثم و اب...

علم خداوند به مخلوقاتش پیش از ایجاد آن ها، یکی از مسائل مهمی است که از دیرباز در میان متفکران الهی أعم از ‏متکلمان، فیلسوفان و عرفای اسلامی مورد توجه بوده است و در این زمینه بحث ها و کاوش های عقلانی صورت ‏گرفته است. هر یک از متفکران الهی در این زمینه بر اساس مبانی خود، پاسخ هایی به این سوال داده اند. متکلمان ‏معتزلی، که به عقل گرایی معروفند در این زمینه نظریه ی ثبوتات ازلیه را مطرح کردند. آن ها...

  یکی از ویژگی­های بارز نقد ادبی در قرن چهارم هجری، آمیختگی آن با علم بلاغت است. ابن طباطبا(332ق) به عنوان نماینده و پیشگام علم نقد در قرن چهارم، شعر را بر اساس بلاغت تشبیه، ارزیابی کرده است. لازمه شناختی درست از تحول و تطور علم نقد و بلاغت، بررسی دقیق دیدگاه­های پیشگامان علم نقد و بلاغت، چون ابن طباطبا است. این مقاله که با هدف تبیین و تحلیل دیدگاه­ ابن طباطبا در نقد تشبیه، بر اساس کتاب «عیار ا...

ابن عربی سلوک را نوعی سیر در مقامات می داند، ملاصدرا نیز با قائل شدن به اسفار اربعه معتقد است که سیر و سلوک، نوعی انتقال در مراتب اسفار اربعه است. به باور هر دو سیر و سلوک راه رسیدن به کمال است و بدون آن، تحقّق کمال ممکن نیست. علم نیز یکی از مقدمات اصلی سیر و سلوک است. در عرفان ابن عربی و فلسف? صدرایی، علم از جهت بداهتِ مفهوم و خفایِ حقیقت، حکم وجود را دارد. هیچ چیز آشکارتر و روشن تر از مفهوم علم ...

  یکی از ویژگی­های بارز نقد ادبی در قرن چهارم هجری، آمیختگی آن با علم بلاغت است. ابن طباطبا(332ق) به عنوان نماینده و پیشگام علم نقد در قرن چهارم، شعر را بر اساس بلاغت تشبیه، ارزیابی کرده است. لازمه شناختی درست از تحول و تطور علم نقد و بلاغت، بررسی دقیق دیدگاه­های پیشگامان علم نقد و بلاغت، چون ابن طباطبا است. این مقاله که با هدف تبیین و تحلیل دیدگاه­ ابن طباطبا در نقد تشبیه، بر اساس کتا...

در این رساله ابتدا با ذکر نقل قول هایی از متکلمان و فیلسوفان اسلامی به تعریف علم واینکه علم خداوند به اشیاء قبل از ایجاد آنها به علم حضوری است پرداخته شده است؛ که این مسئله مورد قبول همه متکلمان و فیلسوفان اسلامی است. اما علم خداوند به اشیاء بعد از ایجاد آنها و همینطور کیفیت علم الهی به جزئیات است که بین آنها مورد مناقشه است. از جمله بین ابن سینا و غزالی در این مسئله اختلاف نظر وجود داشته و ابن...