حملات مغولان در سده ی هفتم هجری، تغییرات سیاسی عمده ای در آسیای میانه و ایران به وجود آورد. در نتیجه این حملات، الوس جغتای در ترکستان و ماوراءالنّهر و حکومت ایلخانان در ایران، در همسایگی هم شکل گرفتند. به دنبال تشکیل این حکومت ها ارتباطات و مناسبات گسترده ای بین آنان به وجود آمد. این روابط در طول حیات دو حکومت چه روندی داشته است؟ عوامل مو?ثّر بر آن چه بوده است؟ در این پژوهش با بهره گیری از روش تح...

در قرن دوم هجری قمری به دنبال تشکیل حکومت های نیمه مستقل در ایران، تجزیه در قلمرو خلافت آغاز شد. سامانیان که نسب دهقانی داشتند، توانستند بر اساس نشان دادن لیاقت های خود در قرن سوم در ناحیه خراسان و ماوراءالنهر حکومتی مقتدر تشکیل داده، نزدیک به یک قرن امنیت را در این مناطق برقرار سازند. در پژوهش حاضر که به صورت جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای تهیه شده، سعی شده به روش توصیفی– تحلیلی روشن شود ...

در سال 219 هجری قمری با سقوط حکومت اویغور، قبایل قرلق با متحد کردن دیگر قبایل ترک، حکومت قراخانی را تشکیل دادند. قراخانیان که در مسیر قدرت گیری به سمت غرب حرکت می کردند، اکنون نیز که خود را در رأس قبایلی جنگ جو می دیدند، متوجه ایران شدند و در ماوراءالنهر و خراسان طمع کردند. آنان با منقرض نمودن سامانیان بر ماوراءالنهر دست یافتند؛ اما در برخورد با غزنویان ، سلجوقیان و خوارزمشاهیان موفقیتی نداشتند...

تلاش برای دستیابی به امنیت به‎عنوان یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان در طول تاریخ، با انواع وسایل دفاعی صورت می‌پذیرفت. اقدامات دفاعی که به منظور تضمین استقلال، حفظ تمامیت و امنیت ارضی و حراست از مردم خود در مقابل هرگونه تهاجم دشمن صورت می‌گیرد، به دو صورت نظامی و غیرنظامی است که امروزه به ترتیب دفاع عامل و دفاع غیرعامل نامیده می‌شود. اقدامات دفاع غیرعامل که در تأمین امنیت شهرها امری مهم محسوب می‌...

کوه‌نشینان کمیجی در ناحیه کوهستانیِ اطرافِ سرچشمه جیحون، پیرامون ختلان و چغانیان می‌زیستند. آنان از بازماندگان اقوام ایرانی، در آن منطقه بودند که به علت مقاومت در برابر نفوذ اسلام، در قرون نخستین هجری، از تحولات سیاسی جامعه به دور بودند؛ اما از قرن چهارم و به‌دنبال گرایش به اسلام، از حالت انزوا خارج شدند و در تحوّلات سیاسی منطقه، به ایفاء نقش پرداختند. این‌ درحالی بود که ایلات و عناصر ترک، در قالب...

چگونگی ورود ترکان به عالم اسلام از موضوعات قابل توجه تاریخی است. اعراب پس از فتح ایران به سوی ماوراءالنهر تاختند و روند پیشروی آنان در سرزمین‏های ترکان در دوره‏ی امویان تکمیل شد. این مقاله به بررسی اولین رویارویی ترکان و اعراب در روزگار خلیفه‏ی دوم پرداخته و فضای فرهنگی حاکم بر این رویارویی را ترسیم کرده است. این مقابله آغاز تعاملات مذهبی، اجتماعی و سیاسی بین ترکان و اعراب بود که تا سلطه ترکان ...

یکی از مسائل مطرح، در بررسی وضعیت فکری شیعیان، توجه به پراکندگی شیعیان درشهرهای مختلف وشناخت حوزه های علمی شیعه در دوران غیبت صغری است. گزارش های منابع جغرافیایی و دیگر منابع حاکی از این است که شیعیان در نواحی مختلف سرزمین های اسلامی می زیستند، بدیهی است پراکندگی شیعیان در شهرهاونواحی مختلف تأثیرچشمگیری درگسترش علوم وعقایدتشیع داشت و حوزه های علمی متعددی را پدید آورد، و منشأ تحولات چشمگیری در ن...

یکی از لوازم کاشان شناسی و تحقیق و بررسی درباره آن، آشنایی با مناطقی است که نامی مشابه کاشان دارند، زیرا شخصیتهای این مناطق گاهی به یکدیگر نسبت داده می‌شوند. نوشتار حاضر به بررسی مناطقی می‌پردازد که در برخی منابع قدیم و کتب جدید با عنوان کاشان از آنها یاد شده است. نگارنده تنها کاشان موجود در ماوراءالنهر را جایی همنام کاشان ‌دانسته و بقیه موارد را ناشی از تصحیف یا اشتباه با مناطقی چون فاشان می‌د...

دولت سامانی (261-389ق) در بالندگی و شکوفایی فرهنگ و تمدن ایرانی -اسلامی نقش مهم و ماندگاری ایفا کرده است. کلام و فلسفه نیز یکی از شکوفاترین وپررونق ترین دوره های خود را در خراسان و ماوراءالنهر، در این روزگار سپری نموده است.از این روی در این نوشتار کوشش شده زیرساخت ها و مبانی اجتماعی، تربیتی، فکری وفرهنگی حکمرانان سامانی و همچنین ساختار سیاسی، اقتصادی و اداری حکومت آنانبازبینی شود تا بر مبنای آن...

یکی از ادوار سرنوشت‌ساز در تاریخ سلسله خوارزمشاهی، دوران حکومت آتسز بن محمّد است. تقارن حکومت آتسز با دوره سلطنت سلطان سنجر سلجوقی، و وقوع حوادثی همچون فزونی تنش در روابط سلطان سلجوقی با خلافت، شورش در ماوراءالنهر علیه سنجر، هجوم قرا ختاییان به قلمرو سلجوقی، زمینه را برای تحکیم و توسعه دولت خوارزمشاهی فراهم کرد. آتسز نیز با خصایص شخصیتی ویژه و با بهره‌مندی از حمایت اهالی خوارزم و ایلات نومسلمان ...