داستان آفرینش نخستین انسان عنصر مهمّی در فرهنگ و دین بیشتر ملّتهای جهان بوده است. این داستان در فرهنگ و طرز تفکّر بشر معاصر نیز نقش مهمی ایفا می کند. در این مقاله یک پژوهش تطبیقی درباره یکی از اجزای این داستان، یعنی مکانی که خاک آدم از آن برداشته و آدم در آن خلق شد میان متون اسلامی و متون یهودی انجام شده است. بدین منظور تعدادی از متون یهودی و اسلامی با هم مقایسه شده اند، تا مشخّص شود این متون چه شب...

در منابع و تحقیقات تاریخی، شخصیت امین در میان خلفای عباسی، به عنوان خلیفه ای که متصف به رذائل اخلاقی است شناخته می شود. این تصویر منفی از وی به واسطة گزارش های متون تاریخ نگاری مسلمانان در قرون نخستین اسلامی از جمله اخبارالطوال دینوری ایجاد شده و تحقیقات تاریخی معاصر دربارة خلافت عباسی نیز با اعتماد به آن گزارش ها، این تصویر را به­عنوان واقعیت تاریخی وی پذیرفته اند. اما با استفاده از رویکردهای ...

بُعد سوگوارانه واقعه کربلا، یکی از مهم ترین و ملموس ترین ابعاد این واقعه است و کیفیت حضور و نقش آفرینی برخی از نوجوانان حاضر در این رخداد، مانند «علی اکبر»، که بازخوانیِ روایت شهادت آنان در گذر زمان صور گوناگونی به خود دیده، از جمله آشکارترین جلوه های سرشت سوگوارانه آن بوده است. به عبارت دیگر، حضور پررنگ عنصر عاطفه در گزارش واقعه کربلا به ویژه در بخشی که به جوانان و نوجوانان مربوط می شود، انواعی ...

بازنویسی و بازآفرینی متون کهن نقش بسزایی در انتقال اندیشه های موجود در این متون به نسل نو دارند. بسیاری از متن های کهن ادبی همچون کلیله و دمنه، مثنوی مولوی، شاهنامه فردوسی،گلستان سعدی و حتی متون تاریخی مورد استفاده بازنویسان و بازآفرینان قرار گرفته اند. در این پژوهش به آثار برگزیده در زمینه ی بازنویسی و بازآفرینی از متون مذکور برای کودکان و نوجوانان در جشنواره کتاب کودک و نوجوان از آغاز تأسیس ...

تحلیل گفتمان انتقادی و نقد زبان شناختی با ادبیات از طریق مطالعات تحلیل متون ادبی، سبک شناسی و نقد ادبی مرتبط است. تحلیل گران گفتمان انتقادی بر این باورند که متون ادبی نیز مانند سایر متون در خدمت ارتباط اند. از این رو آنها را نیز می توان با نگرش و روش انتقادی تحلیل نمود. تاریخ، ساختارهای اجتماعی و ایدئولوژی در نقد زبان شناختی از منابع اصلی دانش به شمار می روند و تحلیل گرانِ رویکرد تحلیل گفتمان ان...

متون و آثار آموزشی نظامی (آداب‌الحرب‌ها)، به‌مثابه مهم‌ترین متون تخصصی نبرد تاکنون، در بررسی‌های تاریخ جنگ و خشونت جمعی در قرون میانی تاریخ اسلام چندان موردتوجه قرار نگرفته‌اند. این متون افزون بر داده‌های تخصصی مرتبط با جنگ، دربردارنده اطلاعات ارزشمندی درباره موضوعات و مسائل پیرامونی جنگ است. این منابع برای بررسی‌های تاریخی در حوزه اخلاق جنگ بسیار کارآمد و راه‌گشاست؛ آن‌چنان‌که می‌توان با غور د...

با توجه به اهمیت متون و ادبیات و فرهنگ عامیانه و بازتاب خلقیات و ارزش‌های اجتماعی ایرانیان در آن، رجوع به بخشی از مهم‌ترین اسناد و منشورها و آیین‌نامه‌های صنفی یا همان فتوت‌نامه‌ها به‌عنوان گوشه‌ای از ادبیات عامیانه ایرانیان می‌تواند ما را در شناخت هر چه بیشتر فرهنگ و جامعه ایرانی یاری کند. چراکه بخشی از فرهنگ و آداب ایرانیان در این اسناد تاریخی و ادبی بازتاب پیدا می‌کند. آیا ما در خلقیات در طو...

ابولؤلؤ اسیری ایرانی بود که در سال 23ه‍‌..ق خلیفه دوم، عمر را در مسجد مدینه ترور کرد و بلافاصله خود را کشت. قرن‌ها بعد آرامگاهی منسوب به او در شهر کاشان به وجود آمد و شخصیت تازه‌ای از او در اذهان کسانی که در آن شهر می‌زیستند، شکل گرفت. این مقاله به ابولؤلؤ و کار او می‌پردازد و شکل‌گیری آرامگاه و هویت تاریخی جدید او را بر اساس متون و منابع تاریخی بررسی می‌کند.

این مقاله بحثی است در زبان‌شناسی تاریخی دربارة شیوة قرائت ماده مضارع مر - به معنی مردن - در شاهنامه. نخست پنج مورد فراوانی این پدیدة زبانی در شاهنامه فراهم آمده است و سپس با توجه به شواهد دیگر در متون مشابه آن و گویش‌های زندة موجود، سه قرائت مُر، مِر و مَر به یاری قواعد قافیه به محک آزمون زده شده است و در نهایت سیر تحقیق، قرائت مَر را از حیث تاریخی پذیرفتنی‌تر مسائل قرائت‌های دیگر یافته است.

کاربست روشهای زبان‌شناسی کاربردی در مطالعات تاریخی می‌تواند راه‌گشای بسیاری از مسائل مطرح در این حوزه باشد. این میان، گاه توجه به کنشهای زبانی جامعه، شناسایی «بافت» یک رویداد، و استخراج گفتمانهای تولید شده در آن آگاهیهای تاریخی نوینی پدید می‌آورد. بر این اساس، در مطالعۀ پیش رو با کاربست نگاه گفتمانی و بهره‌گیری از روش توصیفی فرکلاف و نظریۀ آوای متعارض باختین کوشش می‌کنیم روشی نوین در مطالعات مت...