معارف اسلامی همواره بر بهره‌گیری از همه سطوح و لایه‌های معنایی قرآن‌کریم، تأکید دارد؛ بنابراین، جامعیت و چند لایه‌بودن قرآن‌کریم، مستلزم علمی‌است که بتواند به کنه و جان این کتاب پی ببرد. در هر دوره ابزار و وسایلی در دست دانشمندان و پژوهشگران مطالعات قرآنی وجود داشته‌است که با کمک آن، فضاهایی جدید و نکته‌هایی ناب از قرآن‌کریم، کشف و استخراج می‌شده‌اند. معناشناسی به‌عنوان یکی از شیوه‌های نقد ادبی...

چکیده: مطالعات جدید زبان شناسی دریچه ای است برای دریافت های جدید از متون گرانسنگ ادبی گذشته. با به کارگیری صحیح این روش ها می توان متون ادبی را مورد تفحص مجدد قرار داد و به دریافت های نوینی از آن ها دست یافت. تا کنون پیرامون مثنوی و محتوای آن بسیار بحث شده است اما اغلب این مباحث فرافکنی شارحان این اثر و تکرار مکرر اندیشه ها و دریافت ها بوده است. ما در این رساله مفهوم «جان» را با دید معناشناسان...

بحران نوعی جنگ صامت است که بیش از آنکه به سخت افزارهای جامعه ضربه وارد کند، نظام نرم افزاری یا به عبارتی، قدرت تصمیم گیری و عملکرد جامعه را در سطوح مختلف مختل می سازد. فرایند بحران بر مبنای تحلیل معنا شناسی این واژه، با مرحله آشوب آغاز می شود و با رسیدن به مراحل موقعیت سخت، نقطه خطر و سرانجام، از دست رفتن قدرت تصمیم گیری، پایان می یابد. بنابراین، بحران از هیچ آغاز نمی شود و ریشه در نبود تعادل د...

تقابل­های زبانی یکی از مهم­ترین شاخص­های آفرینش معنا در هر نظام گفتمانی بشمار می­رود. نگارندگان در این پژوهش، تقابل­های زبانی را مهم­ترین عامل آفرینش معنا در «روایت فریدون و ضحاکِ شاهنامه» می­دانند و به این منظور، در این داستان، در تحلیلی نشانه- معناشناختی چگونگی شکل­گیری معنا بر اساس تقابل­ها را بررسی می­کنند. در این پژوهش، نشان خواهیم داد که تقابل­ها در چه سطحی و با چه کیفیتی، در شکل­گیری نظام...

در این مقاله فرایند شکل گیری معنای واژه «اصالت» و سیر تحول آن در زبان های باستانی بررسی شده است. فرضیه مقاله این است که معنای واژه مذکور به صورت ریشه داری در فرهنگ های مختلف به ویژه در زبان های باستانی به همان معنای متداول در فلسفه اسلامی (حکمت متعالیه صدرایی) یعنی هستی و وجود به کار رفته است. رویکرد غالب این بررسی ها استعمال واژه مذکور در زبان یونانی است، زیرا محتوای معنای فلسفی این واژه در زب...

با توجه به اهمیت و جایگاه محوری اسم «ربّ» در نظام معنایی قرآن کریم، در این مقاله با نگاهی تاریخی ـ انتقادی به بازخوانی دیدگاه های دانشمندان مسلمان در مورد واژه «ربّ» و اشتقاق و معنای آن پرداخته می شود؛ تا ضمن دستیابی به تصویری روشن از روش های مورد استفاده در معناشناسی واژگان قرآنی و نتایج حاصل از آن، نقاط قوت و ضعف آن ها آشکار گردد و زمینه استفاده از روش های روزآمد جهت رفع نارسایی های موجود فراهم...

«حبط اعمال» یکی از مهم ترین و رایج ترین مشکلات و موانع به ثمر رسیدن و ذخیره شدن اعمال انسان در جهان آخرت است. در پی عدم بروز بازخورد رفتار صحیح انسان در قبال کسب بی حد معارف و تعالیم الهی، این پرسش ایجاد می شود که چه چیز سبب می گردد انسان نتواند از تعالیم و معارف الهی که در دنیا تلاش بسیاری برای کسب آن ها کرده، عملاً در ارتقاء کیفیت زندگی و شئون انسانی خویش کمک بگیرد. توجه به این معنای قرآنی که ...

چکیده پرسشی که در این مقاله پی گرفته می­شود، این است که آیا واژگان شرعی چون نماز، طهارت، زکات، روزه، حج و جز آنها که در آیات قرآن به کار رفته، پیش از اسلام به همین معانی شرعی معهود کاربرد داشته یا این معانی را پس از اسلام یافته اند. میان علمای اسلامی اختلاف نظر است. برخی بر این نظرند که این واژگان قبل از اسلام معنای شرعی نداشته اند؛ بلکه به معنای لغوی نظیر دعا، پاکی و قصد به کار می رفتند و پس ا...

یکی از واژه های قرآنی که فهم دقیق معنای آن، در دریافت معارف قرآنی تأثیر به سزایی دارد واژه «ظن»است. بسیاری از مفسّران «ظن» را حالتی نفسانی، یعنی اعتقاد راجح و گمان که مرتبه ای بالاتر از شک و پایین تر از یقین است معنا کرده اند. بسیاری از لغویان هم این واژه را از کلمات اضداد معرفی کرده اند که به دو معنای شک و یقین به کار می رود. صاحبان کتب وجوه و نظائر برای این واژه در قرآن مجموعاً پنج معنا بیان کر...

از یک طرف، نظریّه ها و آراء متعدّدی در معناشناسی مفردات آیه‌ی یک سوره‌ی مائده وجود دارد و از طرف دیگر، فقیهان، احکام مختلفی را از آیه‌ی مذکور استنباط کرده اند، ولی تأثیر این نظریّه ها و آراء معناشناسی در استنباط احکام فقهی آیه‌ی مذکور، مورد مطالعه قرار نگرفته است. مقاله‌ی حاضر درصدد پاسخ به این سؤال است که آیا نظریّه‌ها و آراء معناشناسی مفردات این آیه در استنباط فقهی فقیهان از آن تأثیر دارد، طوری‌ک...