منوچهری دامغانی از آن دست شاعرانی است که به موسیقی توجه داشته و اصطلاحات موسیقایی در دیوان او بسی بیش از دیوان بسیاری از شاعران دیگر آمده است. با توجه به متونی که تا کنون به چاپ رسیده، بعضی از این اصطلاحات نخستین بار در دیوان او آمده و در جای دیگری – تا آنجا که دیده شد و پژوهشگران حوزة موسیقی نیز دیده‌اند – نمی‌توان آن‌ها را یافت. همین موجب می‌شود که معنای دقیق و ضبط درست این اصطلاحات چندان روش...

ادب غنایی، یکی از مؤثرترین و پرمخاطب‌ترین انواع ادبی در زبان فارسی است. قدمت وگستردگی آن به گونه‌ای است که شاید نتوان هیچ متن ادبی را یافت که به نوعی با ادبیات غنایی آمیخته نباشد. پژوهش حاضر، بر آن است به این پرسش پاسخ بدهد که آیا ادب غنایی ریشه در ادبیات پیش از اسلام دارد؟ واگر چنین است، میزان و نوع بهره‌گیری متون غنایی از ادبیات پیش از اسلام چگونه و به چه میزان بوده است؟ برای دست یابی به پاسخ...

یغنابیان قومی از نژاد آریایی هستند که زبان آن‌ها منسوب به گروه خانوادة زبان‌های شرقی است. زبان یغنابی ادامۀ بی‌واسطۀ زبان سغدی است. یغنابیان سغدی‌زبان دوزبانه‌اند؛ یعنی در کنار زبان مادری (یغنابی)، زبان فارسی تاجیکی را نیز می‌دانند. تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد ظاهراً به زبان یغنابی شعر و سرود گفته نشده و فقط به زبان تاجیکی ایجاد شده است؛ باوجود این، در بین مواد جمع‌آوری‌شده ازسوی م.س. اندریف و...

در ادب فارسی ترانه همواره اصطلاحی عام بوده است که بر انواع قالب‌های شعریِ ملحون یا همراه موسیقی به ویژه فهلویات، دوبیتی، رباعی، و بیت اطلاق می‌شده است. « فهلویات, خسروانی, گلبانگ, تصنیف و .... در گذرگاه تاریخ نام‌های دیگر این صورت شعری بوده‌اند» (بهار: 1344،60). همچنین عده‌ای ترانه (ترانک، ترنگه، ترنگ، رنگ) را از ماده‌ی «تر» در لغت به معنای خرد، تر و تازه و جوان، خوش از ریشه‌ی اوستایی تئورونه گر...

سبک شناسی یکی از رشته های زبان شناسی و ادبیّات است که به بررسی ویژگی های نحوی و زبانی شاعر می پردازد. سبک عبارت از کاربرد ادبی زبان در یک بافت مشخّص. سیّد حسن غزنوی، ملقّب به اشرف از شاعرانی است که کم تر اشعارش مورد توجّه سبک شناسی قرار گرفته است و با توجّه به این که وی از شاعران بزرگ عصر خود بوده و بر شاعران بعد از خود تاثیر فراوانی داشته، در این پایان نامه سعی شده است که اشعار وی در دو حوزه ی ادبی ...

در این مقاله از مختصات سبک شناسی نظم در قرن ششم سخن رفته است. مبدأ بحث در این زمینه بررسی مختصات سبک­شناختی در آثار سنائی غزنوی است که موجب تحولی اساسی در شعر فارسی گردید و پایان این تحول در قرن ششم، سال تصنیف اقبال­نامه نظامی و ختم اسکندرنامه اوست. شعر فارسی در این قرن از لحاظ موضوع، وزن، قالب، ترکیب الفاظ و قوافی، نوجویی و تازگی متحول شد و 10 شیوه شاعری در سبک خراسانی در قرن ششم بسط و گسترش ی...

گابریل مارسل فیلسوفِ اگزیستانس، نمایشنامه‌نویس، موسیقی‌دان، منتقد تئاتر و موسیقی معاصر فرانسوی است. نمایشنامه‌های مارسل پیوندی ناگسستنی با مفاهیم فلسفی او دارد. مارسل خود می‌گوید که عشق به موسیقی و تئاتر در او از علاقه پرُشور به فردیت موجودات و جذابیت مقاومت‌ناپذیر رازهای بی‌پایان به سوی حقیقت سرچشمه می‌گیرد. مارسل در فلسفه اگزیستانس راه امید را برای انسان می‌گشاید؛ در نمایش‌هایش انسان و موقعیت‌ه...

در گستره ی چند هزار ساله ی ادب فارسی ، ادبیات معاصر نقطه ی عطفی است برای شکوفایی هرچه تمام تر شاعران؛ که ضمن پاس داشت پیشینه ی سترگ خود، همواره کوشیده است با استفاده از کلیّه ی علوم و فنون عصر جدید، روزنه ای باشد به دنیای ناشناخته ی صاحبان هنر. یکی از این روش ها، شناخت موسیقی شعر است و به دست دادن ملاکی برای جستجوی آن ، تا با قرار دادن آثار ادبی در این قالب، درکی روشن برای مخاطب فراهم سازد. اما ...

مقامات حمیدی، اثر حمیدالدین ابوبکر عمربن محمودی بلخی (فو.559)، نخستین مقامه ای است که در زبان فارسی به رشته تحریر درآمده و ـ هر چند به شیوه مقامات بدیع الزمان همدانی و مقامات حریری، ره سپرده است ـ از این منظر که نخستین مقامه به زبان فارسی می باشد، حائز اهمیت است. از ویژگی های مهم مقامه، آهنگینی سخن و عبارت های موزون است. از آنجا که جناس از صنایع محوری در ایجاد موسیقی کلام در این نوع نوشتار ـ و ...

قافیه یکی از جلوه‌های موسیقی شعر است به‌گونه‌ای که اگر قافیۀ شعری درست و سالم باشد آن شعر زنده می‌ماند. از همین رو، شاعران زمانی را صرف قافیه‌پردازی کرده و به آن اهمیت زیادی داده‌اند. از سده‌های ابتدایی شعر فارسی تا به امروز، تغییرات زیادی در قافیه­ها رخ‌ داده است و با بررسی علم قافیه بر اساس مطالبی که در کتب بلاغت و نقد شعر، مسطور است به سهولت می‌توان به اهمیت قافیه و اثربخشی آن در شعر فارسی پ...