ایهام یکی از ترفندهای زیبایی شناسی است که موجب گیرایی کلام و غافلگیری و اعجاب خواننده، و نیز لذّت در کشف پس از درنگ آفرینی در پذیرش معنا و تکثّر لایه های معانی کلام می شود. در پژوهش حاضر، شانزده مورد از گونه های ایهامی ـ که به نوعی به توسّع دایرۀ معانی واژگان (دیوان همام) در محور همنشینی کلام می انجامد ـ طیّ 36 بیت بررسی شده و تکثّر معانی و مفاهیم اتّساعی واژگان شرح شده است. نویسنده در مقالۀ خویش به ...

در مقالة حاضر با گردآوری 745 واژة مرکب مفعولی به تحلیل معنایی این دسته از واژگان مرکب نحوی می پردازیم. در ارتباط با نقش بیرونی کلمات مرکب مفعولی می توان به تعمیمی دست یافت؛ بدین ترتیب که به طور عمده در طبقة صفات قرار می گیرند، هر چند تعدادی اسم نیز در این میان مشاهده می شود. همچنین بررسی معنایی واژگان مرکب مفعولی حاکی از آن است که این دسته از واژگان از دلالت برون زبانی (مصداقی) برخوردارند؛ از ا...

ابهام هنگامی پدید می آید که از یک گزاره قانونی بیش از یک معنا قابل برداشت باشد. بررسی عللی که باعث پدید آمدن ابهام می گردد نشان از وجود گونه های مختلفی برای آن دارد. مطالعه این گونه ها نشان می دهد که ابهام یک حالت عارضی است و ضمن اینکه به صورت ناخودآگاه به وجود می آید می توان تا حدودی از بروز آن پیش گیری نمود. افزون بر آن، با اینکه ابهام موضوع تفسیر است اما کانون بحث در تفسیر، رفع ابهام است و ک...

زبان عربی که در دروة جاهلی از فصاحت و بلاغت و غنای معنایی در الفاظ یا واژگان، به رشد چشمگیری نائل شده بود، آمادة پذیرایی وحی الهی در این زبان گردید. از طرف دیگر قرآن (کلام الهی)، دارای معانی بلند و حقایق علمی بی پایان، در قالب الفاظ عربی می بایست طوری تجلی می نمود، تا بتواند پیام وحی را آن طور که هست به مخاطبانش برساند، با توجه به نزول وحی، مراتب علمی قرآن که دارای لایه های متعدد معنایی است در ...

براساس دیدگاه معنی شناسی شناختی، شناخت انسان از محیط پیرامون در شکل گیری معنای زبانی نقش دارند. آنها اعتقاد دارند که معنای زبانی یک ویژگی صرفاً زبانی نیست، بلکه ارتباط انسان با محیط پیرامون در شکل گیری معنی نقش دارند. آن ها در خصوص واژه های چندمعنای زبان این اعتقاد را دارند که گسترش معنایی واژه ها به دلیل طرحواره ها و استعاره هایی است که حاصل شناخت انسان هستند. معنی شناسان شناختی الگویی به نام ش...

یکی از مسائلی که همواره کانون مطالعاتی معناشناسی بوده چگونگی پدیدآیی معانی تازه در زبان و نحوه ی درک آن معانی توسط سخنگویان است. نگارنده پس از آزمودن فرضیه های مطرح شده در رساله، رده شناسی جدیدی را برای تغییرات معنایی ارائه می کند و به نقش استعاره به عنوان یکی از اصلی ترین فرایندهای ساختی شناختی تاکید می کند و از این رهگذر در می یابد که عملکردی چنین منظم در پیدایش معانی تازه باید تابع نظامی ساخ...

در این پژوهش به بررسی نقش نام اندامهای بدن در واژه سازی و شکل گیری استعاره های زبانی پرداخته شده است. بدین منظور ابتدا فهرستی از نام اندامهای بدن و واژه های مبتنی بر آنها تهیه شده و سپس داده های یافت شده مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. تحلیلهای صورت گرفته، شامل تعیین نوع مقوله و تحلیل ساختواژی، ارائه معادل معنایی، و مشخص کردن وضعیت استعاری واژه ها می باشد. مجموع داده های مورد بررسی 1154مورد ...

در این مقاله ابتدا به کوتاهی به معرفی ابراهیم گلستان و آثار و سبک او پرداخته شده است؛ سپس کوشش شده است، وجوه بلاغی نثر آهنگین وی با تکیه بر نمونه هایی از آثارش نشان داده شود؛ بدین منظور هنجارگریزی های سبکی او در زمینه هایی همچون جابه جایی صفت، فعل و ضمیر و تکرار، بهره گیری از آرایه ی تشخیص، جلوه های تصویری و نمایشی، ایجاز و فشرده گویی، طنز و کنایه، چندمعنایی، نمادپردازی و در نهایت رسیدن به نثری...

پژوهش پیش رو، پسوند اشتقاقی «- انه» در زبان فارسی را مورد واکاوی قرار می‌دهد و سویه‌های گوناگون ساختاری و معنایی/ کارکردی آن را بررسی می‌کند. این پژوهش، با رویکردی ساخت‌بنیاد و در چارچوب نظریۀ ساختواژۀ ساختی انجام گرفته که می‌کوشد الگوهای واژه‎سازی را بر پایۀ مفهوم «ساخت» و «طرحواره‌های ساختی» تبیین نماید و روابط پایگانی میان طرحواره‌ها و زیرطرحواره‌ها را به‌گونه‌ای سامان‌مند نشان دهد. داده‌های...

غالباً متون برجستۀ ادبی علاوه بر زیبایی و خیال‌انگیزی، اثرگذار هستند. یکی از عوامل اثرگذاری و بلاغت کلام در این متون، چندبُعدی بودن معنای متن و تأویل‌پذیری آن است. در غزلیات حافظ، ابیات بسیاری دیده می‌شود که چندوجهی‌ هستند و ظرفیت تأویل‌پذیری به دو یا چند معنای متمایز را دارند. در این مقاله، به روش توصیفی‌ـ تحلیلی به این مسئله پرداخته می‌شود که حافظ با چه ابزارها، شگردها و تمهیداتی، سخنش را ذووجو...