زندگی و شعر سید اشرف الدین گیلانی

دوره مشروطیت عصر رویدادهای مهم سیاسی وتحولات سریع اجتماعی در کشور ایران به شمار میرود. ادب فارسی نیز در این عصر از تاثیر چنین تحولاتی برکنار نمانده است. شعر فارسی در دوره مشروطه ، برای نخستین بار به جای آنکه به مدح قدرتمندان یا بیان احساسات ، عواطف و تجربه های شخصی شاعر بپردازد، سرنوشت مشترک افراد جامعه را مدنظر قرار داد و موضوعات سیاسی و اجتماعی جامعه را بیان کرد. آزادی ، وطن، ظلم حکام و محرومیت مردم، مضامین تازه ای بود که بیشتر شاعران دوره مشروطیت ، شعر را وسیله بیان آنها ساختند. اشعار سید اشرف الدین گیلانی ، شاعر نام آور این عصر بلکه یکی از پرآوازه ترین شعرای طنزسرای تاریخ ادب فارسی ، سرشار از مضامین سیاسی و اجتماعی است که با زبانی عامیانه بیان شده است و ما در این پایان نامه کوشیده ایم تصویری از زندگی و شعر وی ارائه کنیم. به همین منظور ابتدا به بحث در باره زندگی این شاعر مبارز ، از ولادت تا جوانی پرداختیم و سپس سرگذشت و ویژگیهای روزنامه نسیم شمال که سید اشرف الدین آن را ابتدا در رشت و بعد در تهران منتشر ساخت و در میان مردم شهرت بسیاری یافت، بیان کرده و مسایلی را در باره اخلاق و اعتقادات سید اشرف الدین و موضوع تقلید وی از صابر، شاعر آذربایجانی معاصر او که اشعار طنزآمیز خود را به زبان ترکی در روزنامه ملانصرالدین منتشر می کرد، مطرح ساختیم. در بخش دیگر ازاین پژوهش ، اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر سیداشرف الدین و ویژگیهای معنایی شعر وی شامل مضامین سیاسی و اجتماعی ، نظیر نهضت مشروطه ، سران کشور ، بیگانگان ، زمزمه های جمهوری، فقر و فاصله طبقاتی، وطن ، جهل و خرافات ، زن و نقش اجتماعی او و واژگونی ارزشها بررسی شده است . در بحث از ویژگیهای صوری شعر سیداشرف الدین ، مسایلی همچون اوزان و قوالب مورد استفاده سید اشرف الدین و زبان شعر او مد نظر قرار گرفته است. از دلایل مهم استقبال مردم از شعر سید اشرف الدین و ماندگاری و تازگی مضامین آن تا عصر حاضر ، استفاده وی از عنصر طنز است . در بررسی طنز سیداشرف الدین ، ابتدا تعریفی از طنز به دست داده ایم و تفاوت آن را با هجو و هزل متذکر شده ایم. پیشینه طنز، انگیزه های طنزگویی، تاثیر و رواج طنز و شیوه های طنزگویی از دیگر مباحث این بخش از پژوهش است که با بررسی ویژگیهای طنز سیداشرف الدین همچون استفاده از تمثیل ، شیوه مناظره ، استفاده از ضرب المثلها و برخی دیگر از اختصاصات طنز وی پایان می یابد.