ارزیابی ساختار و محتوای پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی نشریات ایرانی

پژوهش کاربردی حاضر به روش ارزیابانه انجام شد. هدف از انجام پژوهش ارزیابی ساختار و محتوای پایگاه¬های اطلاعاتی الکترونیکی مجلات فارسی بود. جامعه¬ی پژوهش شامل سه پایگاه اطلاعاتی سید، مگ¬ایران، و نمامتن بود. اطلاعات در بخش محتوا از طریق سیاهه¬ی وارسی و در بخش ساختار از طریق مشاهده و مصاحبه¬ی سازمان¬یافته با مدیران سه پایگاه گردآوری شد. میزان مطابقت سه پایگاه سید، مگ¬ایران و نمامتن با معیارهای ساختار به ترتیب 50/43%، 54/70%، و 41/88% برآورد شد. بر¬اساس یافته¬های پژوهش، پایگاه مگ¬ایران بیش¬ترین مطابقت را با معیارهای ساختار داشت. به دلیل متغیر بودن ویژگی¬های محتوایی نمی¬توان پایگاهی را که به طور قطع از این حیث در وضعیت بهتری قرار دارد، انتخاب کرد. نتایج حاصل از ارزیابی جامعیت گویای آن بود که پایگاه مگ‏ایران بیش¬ترین جامعیت (36/35%) را در مقایسه با مجلات کل کشور، و پایگاه سید بیش¬ترین جامعیت (94%) را در مقایسه با مجلات علمی و پژوهشی دارد. بر¬اساس بررسی¬¬های صورت گرفته در پوشش موضوعی، پایگاه سید در حوزه¬ی موضوعی پزشکی و پیراپزشکی غنی¬تر بود، ولی پایگاه مگ‏ایران و نمامتن در حوزه¬ی موضوعی علوم انسانی، مجلات بیش¬تری در¬برداشتند. پایگاه نمامتن بر خلاف دو پایگاه سید و مگ¬ایران، به دلیل استفاده از زبان نمایه¬سازی کنترل¬شده، از روند مشخص و منسجمی برای نمایه¬سازی مجلات برخوردار بود. پایگاه¬های سید و مگ¬ایران به دلیل این¬¬که به صورت روزانه روزآمد می¬شوند، و پایگاه نمامتن به دلیل پوشش گذشته¬نگر وسیع¬تر در شرایط بهتری قرار داشتند. نتایج حاصل از بررسی ویژگی¬های منحصر به فرد ساختاری و محتوایی پایگاه¬ها مبین آن بود که پایگاه سید از این نظر در رتبه¬ی نخست قرار دارد. یافته¬های حاصل از محاسبه¬ی همپوشانی سنتی نشان داد، بیش¬ترین همپوشانی بین پایگاه¬های مگ‏ایران و نمامتن (23/82%) و کم¬ترین همپوشانی بین دو پایگاه سید و نمامتن (0/67%) است. همپوشانی کلی بین سه پایگاه نیز 5/12% برآورد شد. محاسبه¬ی همپوشانی با استفاده از فرمول همپوشانی نسبی نیز نشان داد، بیش¬ترین همپوشانی نسبی در پایگاه سید (45/15%)، و کم¬ترین همپوشانی نسبی در پایگاه مگ¬ایران (10/47%) است. به طور کلی هر سه پایگاه می¬توانند با توجه بیش¬تر به معیارهای مطرح شده در سیاهه¬ی وارسی بر قابلیت¬های ساختاری خود بیفزایند. در بخش محتوا نیز افزایش جامعیت و توسعه¬ی پوشش موضوعی، استفاده از رویکرد ترکیبی از زبان آزاد و کنترل¬¬شده، عدم گزینش در نمایه¬سازی، افزایش پوشش گذشته¬نگر و کاهش دوره¬ی روزآمد¬سازی در هر سه پایگاه توصیه می¬شود.