کانی شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسار اکسید آهن آپاتیت دار سرخه دیزج، جنوب شرق زنجان

کانسار اکسید آهن آپاتیت دار سرخه دیزج در 32 کیلومتری جنوب شرق شهرستان زنجان قرار گرفته است. این محدوده در پهنه ساختاری البرز غربی-آذربایجان و در زیرپهنه طارم قرار دارد. در محدوده سرخه دیزج، قدیمی ترین واحدهای سنگی با ترکیب تراکیت، تراکی آندزیت و توف آندزیتی مربوط به ائوسن می باشد که توده نفوذی نیمه عمیق کوارتزمونزونیتی، مونزونیتی و گرانیتی با سن ائوسن پایانی و الیگوسن در این توالی نفوذ کرده است. این توده از نظر سری های ماگمایی، ماهیت آلکالن پتاسیک داشته و از نظر مقدار آلومین، پرآلومین می باشد. سنگ های پلوتونیک منطقه، ویژگی های گرانیت نوع i را دارند و ماگماتیسم منطقه، مشخصات نوع کوهزایی و مربوط به قوس های آتشفشانی را نشان می دهد. کانه زایی در این منطقه، دارای سه بخش a، b و c می باشد که هم? این بخش ها در سنگ میزبان توده نفوذی تشکیل شده اند. ویژگی های مربوط به این سه بخش از نظر سنگ میزبان، کانی شناسی، دگرسانی، ساخت و بافت و محتوای فلزی مشابه هم می باشد. در داخل سنگ های ولکانیکی نیز کانی زایی به صورت رگه ای با وسعت کم مشاهده می شود که ویژگی های مشابه با سه بخش قبلی را داراست. ماد? معدنی به شکل توده ای، رگه ای و استوک ورکی است که دارای بافت های توده ای، نواری، برشی و رگه-رگچه ای است. قسمت کوچکی از بخش a کانسار تحت فرآیند بعدی دگرریختی قرار گرفته و در نتیجه، بافت هایی از جمله سایه فشاری، طویل شدگی، بودیناژ و کاتاکلاستیکی در آن تشکیل شده اند. مهمترین کانی های موجود در این کانسار شامل مگنتیت (با ti پایین)، آپاتیت، کالکوپیریت، بورنیت، پیریت و مونازیت می باشند که کانی هایی از جمله ایلمنیت، اسپینل (مگنتیت تیتان دار)، گالن، اسفالریت و اورانینیت (بر اساس نتایج xrd) به مقدار جزئی به همراه کانی های قبلی تشکیل شده اند. کانی های سوپرژن از جمله کالکوسیت، مالاکیت، آزوریت، کوولیت، دیژنیت، هماتیت و گوتیت در اثر فرآیندهای هوازدگی و سوپرژن تشکیل شده اند. دگرسانی های سیلیسی، تورمالینی، متاسوماتیسم فلدسپات پتاسیم، اکتینولیتی، آرژیلیک، سریسیتی و کلریتی-اپیدوتی از دگرسانی های اصلی در این کانسار هستند که وسعت دگرسانی سیلیسی و آرژیلیک از بقیه دگرسانی ها بیشتر است. مطالعات انجام شده بر روی عناصر نادر خاکی بیانگر غنی شدگی این کانسار از عناصر نادر خاکی سبک (lree) نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین (hree) است. الگوی ree آپاتیت، مگنتیت و سنگ های دربرگیرنده، مشابه هم بوده و یک ارتباط ماگمایی را بین آنها نشان می دهد. همچنین محتوای ree آپاتیت نسبت به سنگ های دربرگیرنده و مگنتیت بالاتر است. در مطالعات سیالات درگیر از کانی آپاتیت که دارای دو نسل است، استفاده شد. بر اساس این مطالعات، میزان دما و شوری در آپاتیت نسل i بیشتر از آپاتیت نسل ii می باشد، که کاهش شوری در آپاتیت نسل ii می تواند در اثر آلودگی سیالات ماگمایی با سیالات جوی، در مراحل بعدی کانه زایی باشد. مقایس? مهم ترین ویژگی های کانسار اکسید آهن آپاتیت دار سرخه دیزج (ازجمله محیط تکتونیکی، سنگ میزبان، کانی شناسی، دگرسانی و ساخت و بافت) با ویژگی های تیپ های مختلف کانه زایی آهن در دنیا، نشان داده است که کانسار اکسید آهن آپاتیت دار سرخه دیزج بیشترین شباهت را با کانسارهای اکسید آهن آپاتیت دار تیپ کایرونا دارد که این کانسارها زیرگروه کانسارهای تیپ اکسید آهن-مس-طلای هیدروترمال (iocg) می باشند.