بررسی و تحلیل نقش و کارکردهای فراملی منطقه کلانشهری تبریز

با توجه به شرایط موجود، ایفای کارکردهای فراملی و به تبع آن ارائه کارکردهای تخصصی تر توسط کلانشهرها، یکی از ضرورتهای اساسی هزاره سوم مطرح شده است. چرا که امروزه اغلب جمعیت جهان و بیش از سه چهارم جمعیت کشورهای توسعه یافته در مناطق شهری زندگی می کنند. بنابراین، هزاره سوم در حالی آغاز شده است کلان شهرها یا شهرهای جهانی بدلیل برخورداری از زیرساخت های اقتصادی، اطلاعاتی شهری نقطه پیوند میان سرزمین و جریان های مبادلاتی جهانی ـ جریان سرمایه گذاریهای خارجی، تبادلات علمی، فرهنگی و جریان مردم و کالاها عوامل ارتباط دهنده درون و بیرون یا بعبارتی محل و جهان اند. کلان شهرهای میلیونی خصوصاً در کشورهای جنوب گره گاه های اصلی پیوند دهنده اقتصاد جهانی با اقتصاد ملی اند. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی و تعیین نقش عملکردهای کلانشهر تبریز در پذیرش وظایف فراملی است. روش تحقیق در این رساله بر اساس هدف، کاربردی و بر حسب روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد. بدین صورت که ابتدا با بررسی شاخصهای نشان دهنده کارکردهای فراملی (جریان افراد، جریان سرمایه-گذاری مستقیم خارجی و جریان کالا) با استفاده از مدل تحلیل شبکه جایگاه تبریز برای احراز کارکردهای فراملی مشخص گردید و برای نشان دادن کارکردهای تخصصی اقدام به بررسی آمار اشتغال مربوط به بخشهای اصلی صنعتی و خدماتی- بازرگانی با استفاده از روش اقتصاد پایه شهر شد تا مزیت نسبی شهر در زیربخشهایی که توانایی احراز کارکردهای فراملی دارد، مشخص گردد. نتایج حاصله از این تحقیق با استفاده از تحلیل شبکه اجتماعی نشان داد که کلانشهر تبریز هنوز آن جایگاهی که در طرحهای فرادست مشخص شده، فاصله دارد و دارای ارتباط خفیفی با کشورهای پیرامون با استناد بر وجود جریان افراد، کالا و سرمایه گذار ی مستقیم خارجی می باشد. با این وجود در سالهای اخیر با استفاده از همین مدل مشخص شد که تبریز در حال گستراندن موقعیت خود از کشورهای پیرامونی به فاصله های دورتر از جمله آسیای میانه و حوزه خلیج فارس است و در حال بازیابی جایگاه خود در عرصه بین المللی است. همچنین در این تحقیق بروجود ارتباط مابین کلانشهر تبریز و وجود کارکردهای تخصصی تأکید شده است. با بررسی ضرایب مکانی در بخشهای مختلف اقتصادی مشخص شد که بخشهایی نظیر بخش صنعت، بخش مالی، خدمات شخصی، اجتماعی و عمومی، حمل و نقل، ارتباطات و انبارداری و نیز خدمات تجاری و عمده فروشی یعنی تقریباً همان بخش هایی که توانایی نقش آفرینی تبریز در نقش یک شهرفراملی را فراهم می کند، دارای سهم مکانی بالاتر از کشور است که نشان دهنده نقش مناسب کارکردی منطقه کلان شهری تبریز برای پذیرش وظایف فراملی است.