انگاره های ادبی و نمایشی ایران در رویکردهای شرق پژوهانه درام غرب

این رساله نوعی مطالعه فرهنگیِ درام و اجرا محسوب می شود. مسئله آن، کشف دلایل عمده گرایش نظریه نمایشیِ غرب و رویکردهای بینافرهنگی تئاتر معاصر به سوی جلوه هایی از ادبیات و نمایش شرق، به ویژه ایران است. تحقیق حاضر قصد دارد تا با معرّفی یک الگوی نظری تازه، امکان مواجهه و قرائت انتقادیِ انگاره های ادبی و نمایشی ایران را فراهم کند. این انگاره ها قبل از آنکه مصادیقی ادبی یا نمایشی تلقّی شوند، اساساً به عنوان جلوه هایی قابل تبادل و انتقال میان فرهنگهای غرب و شرق، اعتبار تاریخی یافته اند. بنابراین رساله حاضر می کوشد تا با ردیابی و شناخت انگاره های مذکور نشان دهد که چرا فهم و دانش تاریخی ما از درام غالباً محدود به الگوهای نظریِ غرب است. بازخوانی دلایل فرهنگیِ این محدودیت نظری و البته ارائه پیشنهادات و راهکارهایی برای گذر از آسیبهای مذکور، از جمله مهمترین نتایج در دسترس این تحقیق به شمار می روند. روش اصلیِ انجام این تحقیق، توصیفی-تحلیلی است؛ هر چند که در پاره ای موارد نیز رهیافتی تاریخی و تطبیقی مدّ نظر واقع شده است. مباحث کلّی رساله در پنج فصل تهیه و تنظیم شده اند. سابقه مطالعاتیِ تحقیق به نقد اعتبار تاریخیِ درام تراژیک و طرح چالشهای بنیادین در الگوهای ارسطویی می پردازد. پس از آن، نقش تراژدی، به عنوان یک گونه عام و مسلّط نمایشی، در روابط فرهنگیِ میان غرب و شرق بررسی شده و از منظری شرق شناسانه مورد تحلیل قرار گرفته است. با ارائه تعریفی جامع از ماهیت و عملکرد تاریخیِ انگاره ها بر مبنای روش شناسیِ ادوارد سعید و میشل فوکو، راهکار لازم برای قرائت تطبیقیِ آنها در عصر حاضر پیشنهاد شده است. شرق پژوهی، در این رساله، دستگاه انتقادی تازه ای است که به عنوان جایگزینی قابل اعتماد برای گذر از تفاسیر نادرست و آسیبهای شرق شناسیِ سنّتی، مطرح می شود. در پایان نیز با تکیه بر شاخص های الگوی مذکور، رابطه فرهنگ و نمایش از نو مورد توجه نظری قرار گرفته و بر جنبه های کاربردی و ظرفیت های امروزین رویکرد شرق پژوهی تأکید شده است. طرح راهکارهایی برای مواجهه با چالشهای اخیر فرهنگ نمایشی ایران، مثل جهانی شدن، و معرّفی الگوی نظریِ جدیدی برای قرائت تعزیه در مواجهه با نظریه اجرا، امکانات کاربردیِ رویکرد مذکور را مشخص تر خواهد ساخت.