بررسی حرکت در بسته بندی با تأکید بر نقوش و ساختار

با اندکی توجه به پیرامون خود، درمی یابیم که تمام اشیاء در حال تغییرند. شاید این تغییر در برخی موارد به علت سرعت کم آن چندان مشهود نباشد اما کمتر نمونه ای یافت می شود که از این ویژگی برخوردار نباشد. ازآنجا که هر عمل در جهان هستی دارای عکس العملی است، لذا تغییر نیز دارای نتیجه می باشد و حرکت نتیجه ی تغییر است. این کیفیت از چنان جذابیتی برخوردار است که همه روزه شاهد انواع آن در اطراف خود می باشیم. زیرا "حتی اندکی حرکت نیز توجه را بیش از غنی ترین آرایش اشیاء که به طورنسبی ایستا باشند، جلب می کند"(کپس،1368:161).از انواع حرکت می توان به حرکت فیزیکی که در آن شیئ از جایی به جای دیگر منتقل می شود، حرکت ذهنی که به وسیله ی قوه ی تخیل ایجاد می شود و حرکت بصری اشاره کرد. دراین میان حرکت بصری که مورد توجه این پژوهش می باشد عبارت است ازنحوه ی به کار گیری عناصربصری به شکلی که باعث انتقال حس حرکت در اثر شود. این کیفیت در فضای دوبعدی و سه بعدی به صورت کاذب دیده می شود و حاصل تصورات می باشد. از آنجا که هنرمند امروزی در جامعه ای پر تحرک زندگی می کند، از این رو باید بتواند آن را به وسیله عناصر بصری به نمایش در آورده وانرژی آن را در خدمت بگیرد. ازطرفی این جامعه ی پرتحرک، جامعه ای مصرف گراست و غیر از درصد کمی از افراد که به تولید کالا اشتغال دارند، مابقی ،که درصد بالایی از این جامعه را تشکیل می دهند به نوعی مصرف کننده مواد و محصولاتی هستند که همه ی آنها به شکلی دارای بسته بندی می- باشند. بسته بندی علاوه بر وظایف کاربردی نظیر حفظ و نگهداری از کالا و انتقال آن، توانایی ایجاد انگیزه خرید در مصرف کننده را نیز دارد. از آنجا که یک بسته از دو جزء ساختار و نقوش تشکیل شده است، بنابراین باایجاد جذابیت درهرکدام می توان اسباب ایجاد میل، انگیزه و رغبت را در مصرف کننده بوجود آورد که نتیجه ی آن انتخاب کالا و در نهایت خرید، که هدف نهایی تولید است می باشد. باتوجه به تأثیرگذاری عامل حرکت وجذابیت آن نسبت به یک عامل ثابت وساکن، می توان با بهره گیری از نیروی درونی این کیفیت و به کارگیری آن در بسته بندی های مختلف که دارای فرمی سه بعدی بوده و درکناریکدیگر فضای بصری گسترده ای را ایجاد می کنند، موجبات جلب نظر مصرف کننده را فراهم آورد. اما سوالی که در این پژوهش سعی در پاسخگویی آن داریم نحوه ی ایجاد حرکت بصری و به کارگیری این کیفیت در فضای سه بعدی بسته بندی محصولات مختلف می باشد. به عبارتی چگونه می توان درفضایی سه بعدی مانند بسته بندی محصولات، حرکت بصری ایجاد نمود؟ پرسشهای پژوهش: 1- چه عواملی در ایجاد حس حرکت دربسته بندی موثر است؟ 2- ازمیان عوامل ایجاد حرکت در بسته بندی، کدام موثر تر است؟ 3- چگونه می توان با استفاده از نقوش دریک بسته بندی در مصرف کننده حس حرکت را القاء نمود؟ 4- نقش استفاده از ساختار و نقوش متحرک در بسته بندی به صورت همزمان چیست؟ فرضیات پژوهش: 1- به نظر می رسد نقوش و ساختاری متحرک در بسته بندی در به وجودآمدن حس حرکت در مخاطب موثر است. 2- به نظرمی رسد ساختار متحرک بسته بندی ها از عواملی است که بیش از نقوش در ایجاد حس تحرک وپویایی تأثیر گذار است. 3- به نظر می رسد نقوش با ایجاد حرکت در نقوش به کمک عناصر بصری نظیر رنگ، بافت، ترکیب بندی و... بتوان حس حرکت را در مخاطب ایجاد کرد. 4- به نظر می رسد استفاده توأما از نقوش وساختاری متحرک و ایجاد ارتباط میان این دو باعث ایجاد حس حرکت بیش از استفاده آنها به صورت مجزا باشد . اهداف پژوهش وضرورت آن: همانگونه که اشاره شد، بسته بندی محصولات ، صنعت وهنری رو به توسعه می باشد وروز به روز تکامل پیداکرده و دم به دم بر اهمیت و کارایی های آن افزوده می شود. بین کیفیت وگیرایی بصری بسته بندی با فروش محصولات رابطه تنگاتنگی وجوددارد.یک بسته بندی جذاب فروش محصول را تضمین می کند.از عواملی که باعث ایجادجذابیت به بسته بندی می شود ، ساختاریعنی فرم بسته بندی و نقوش وتصاویر آن می باشد.در این بین با ایجاد حرکت در نقوش یا با ایجاد حرکت در ساختار آن می توان باعث جذابیت بخشیدن بیشتر به انواع بسته ها و در نتیجه فروش بیشتر محصول گردید. این پژوهش با توجه به عنوان وموضوع خود چند هدف کلی را دنبال می کند که بطورخلاصه می توان به موارد زیر اشاره نمود: 1-شناخت روش های ایجاد حرکت بصری درنقوش به کمک عناصر بصری و اشکال و به کارگیری آن در بسته بندی. 2- شناخت روشهای ایجاد حرکت بصری ساختار و به کار گیری آن در بسته بندی. پیشینه پژوهش: پیرامون موضوع این پژوهش به دو پایان نامه به شرح زیر می توان اشاره کرد: 1- پایان نامه خانم سعیده محزون درسال 1381دوره کارشناسی ارشدارتباط تصویری، دانشگاه الزهرا ء با عنوان(( بررسی حرکت در گرافیک ونقاشی))، که در آن نگارنده به بررسی حرکت در عناصر بصری و مقایسه آنها درگرافیک(پوستر) و نقاشی پرداخته است. اما حرکت بصری در اشکال و ساختار مورد مطالعه قرار نگرفته است. 2- پایان نامه خانم دانا دادی درسال 1386 دوره کارشناسی ارشد رشته نقاشی، دانشگاه الزهراء با عنوان (( بررسی عنصرحرکت در خمسه نظامی مکتب دوم تبریز))، که درآن نگارنده به تجزیه و تحلیل حرکت در نگارگری ودر فضایی دوبعدی پرداخته است. پژوهشهای نام برده همگی به بررسی عامل حرکت در فضای دو بعدی پرداخته و به نحوه ایجاد حرکت بصری در فضایی سه بعدی اشاره ای نکرده اند. اما دراین پژوهش سعی بر این است که با ارائه ی تعاریف و نمونه هایی ازحرکت بصری، روش های ایجاد و به کارگیری این کیفیت دربسته بندی تبیین گردد. بر این اساس، پژوهش حاضرتحت عنوان(( بررسی حرکت در بسته بندی با تأکید بر ساختار و نقوش)) درسه فصل سامان یافته است. نخست، کلیات طرح تحقیق؛ شامل تبیین مسأله، سوالات، فرضیات، ضرورت و اهداف ، پیشینه و روش نمونه گیری. فصل اول با عنوان ((حرکت)) به منظور شناخت حرکت و ویژگی های این کیفیت و با هدف به کارگیری آن درفصل تجزیه و تحلیل و در ادامه پروژه ی عملی گردآوری شده است. این فصل شامل تعاریفی از انواع حرکت های بصری، ذهنی و فیزیکی است. در ادامه پس از ارائه ی تاریخچه حرکت در آثار هنری دو بعدی و سه بعدی، نحوه ی ایجاد حرکت بصری دربرخی عناصر بصری و اشکال مورد مطالعه قرار گرفته؛ سپس روش های ایجاد این کیفیت در انواع ساختارها(حجم) بررسی شده است. در انتها روش های ایجاد حرکت ذهنی و فیزیکی به منظور تکمیل این فصل معرفی گردیده است. فصل دوم با عنوان ((بسته بندی)) به منظور آشنایی با صنعت بسته بندی و مواردی که در طراحی آن ضروری است، تدوین شده است.این فصل شامل معرفی بسته بندی در قالب تعریف، تاریخچه، وظایف کاربردی و ترغیبی آن و در نهایت انواع بسته بندی ارائه شده است. درفصل سوم ، تحت عنوان ((تجزیه و تحلیل)) روشهایی که در فصل اول سبب به وجود آمدن حرکت بصری در نقوش و ساختار می گردند، در سی نمونه بسته بندی مختلف و متنوع که به روش تصادفی ساده از بین دویست نمونه انتخاب شد، بدون در نظر گرفتن نوع کالا ، جنس بسته و نوع مصرف کننده، تنها براساس خصوصیات ظاهری آن مورد مطالعه قرار گرفته اند. در نتیجه گیری این پژوهش به تفسیر نمونه ها پرداخته و بر اساس نمودار، نتایجی در زمینه ی انواع حرکت های بصری در ساختار و نقوش و تأثیر هریک در میزان ایجاد حرکت حاصل گشته است. با توجه به این مطلب که در پژوهش حاضر، حرکت بصری ونحوه ی ایجاد آن در نقوش و ساختار بسته بندی مورد نظر می باشد، لذا درتنظیم مطالب فصل اول، با توجه به اهمیت موضوع، در ابتدا تعاریف و روشهای ایجاد حرکت بصری و سپس حرکت ذهنی و در نهایت حرکت فیزیکی مورد مطالعه قرار گرفته است. کلام آخر اینکه: چون این نوشتارمبتنی بر پژوهش پیرامون روشهای ایجاد حرکت بصری در بسته بندی می باشد و با توجه به پیشرفت سریع و روزانه ی صنعت بسته بندی در جهان، لذا ارائه ی تمامی منابع و راهکارها در این زمینه کاری ناممکن است. این پژوهش با وجود دارا بودن کاستی های بسیار، اما فتح بابی است برای پژوهشگرانی که در آینده به صنعت بسته بندی علاقه داشته و در جهت بهبود و ارتقای آن می کوشند.