بررسی بیماری شانکر بوتریوسفریایی درختان سیب در استان های آذربایجان غربی و کرمانشاه

چکیده بیماری شانکر بوتریوسفریایی، یکی از بیماری های مهم درختان سیب می باشد که به طور عمده توسط دو گونه botryosphaeria dothidea و “botryosphaeria” obtusa ایجاد می شود. عوامل ایجاد کننده این بیماری به تیره botryosphaeriaceae تعلق دارند. قارچ های این تیره در طبیعت بیشتر به صورت فرم غیر جنسی مشاهده می شوند. از جمله مهمترین جنس های متعلق به این تیره می توان به جنس های diplodia fr.، dothiorella sacc.، fusicoccum corda و lasiodiplodia ellis & everh. اشاره کرد. مطالعه حاضر با هدف تعیین عوامل ایجاد کننده بیماری شانکر بوتریوسفریایی درختان سیب در مناطق غرب و شمال غرب کشور به اجرا درآمد. در این مطالعه، نمونه های آلوده مشکوک به این بیماری از باغات سیب در مناطق مختلف استان های آذربایجان غربی و کرمانشاه جمع آوری گردیده و بافت های آلوده پس از ضدعفونی سطحی روی محیط کشت pda کشت داده شدند. بر اساس مشخصات ریخت شناختی شامل رنگ و رشد پرگنه، شکل و ابعاد پیکنیدیوم، کنیدی و سلول های کنیدی زا و نیز مطالعات مولکولی بر مبنای ترادف یابی بخش its، از مجموع 95 جدایه به دست آمده، سه گونه شناسایی گردید. گونه های diplodia seriata و diplodia malorum هر کدام یک جدایه به خود اختصاص دادند و 93 جدایه دیگر به یک گونه جدید از جنس دیپلودیا (diplodia sp.) تعلق داشتند. آزمایش ارزیابی بیماری زایی جدایه ها و نیز تعیین شدت بیماری زایی جدایه های مورد مطالعه با استفاده از سیب رقم گلدن در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار و در محیط باز انجام گرفت. بدین منظور با استفاده از چوب پنبه سوراخ کن حلقه هایی به قطر 6 میلی متر از بخش پوست شاخه نهال ها برداشته شد و سپس توسط حلقه های حاوی میسلیوم قارچ رشد داده شده روی محیط کشت pda به قطر 6 میلی متر، تلقیح گردید. شدت بیماری زایی جدایه ها با محاسبه مساحت بخش سیاه شده پوست در اطراف محل های تلقیح با استفاده از فرمول بیضی ارزیابی گردید. همه جدایه های مورد مطالعه بیماری زا بودند و تجزیه واریانس داده های مربوط به شدت بیماری زایی جدایه ها، اختلاف معنی داری را برای جدایه ها در سطح احتمال آماری یک درصد نشان داد. جدایه an2 به همراه جدایه های ao1، ba5 و fa1 در ردیف جدایه های بسیار بیماری زا و جدایه های aha2 و abb1 در ردیف جدایه های با بیماری زایی ضعیف قرار گرفتند. بیماری زایی بقیه جدایه ها متغیر بوده و در دامنه بین این دو گروه قرار گرفتند. جدایه های an3 و ac2 که به ترتیب به گونه های d. seriata و d. malorum تعلق داشتند نسبت به جدایه های دیگر مورد مطالعه در این تحقیق در ردیف جدایه های نسبتاًً ضعیف بیماری زا قرار گرفتند. در این تحقیق بیماری زایی گونه های d. seriata و d. malorum برای اولین بار روی درختان سیب از ایران به اثبات رسید. ضمناً مشخص گردید که عامل اصلی و غالب شانکر بوتریوسفریایی درختان سیب در مناطق آذربایجان غربی و کرمانشاه گونه جدیدی از جنس diplodia است که باعث خسارت شدید روی درختان و خشکیدگی آنها می گردد. کلمات کلیدی: شانکر بوتریوسفریایی، سیب، آذربایجان غربی، کرمانشاه.