بررسی و تحلیل عناصر ادب عرفانی در شعر روایی دفاع مقدس

شعر فارسی دو سده پس از پیدایش، از مضامین و عناصر مختلف عرفانی سرشار شد و امروزه بخش عظیمی از ادبیات منظوم کشورمان را همین اشعار عرفانی تشکیل می دهد و البته شعر واقعی شعری است که با کلماتی که محصول تجربه های حسی هستند، به بیان معانی و تجاربی بپردازد که از راه حس و عقل، قابل ادراک و تجربه نیستند. پیداست که چنین شعری ناگزیر نمی تواند از جنبه ی بیان رمزی عاری باشد؛ زیرا که بینش شاعر و محتوای شعر، چنین بیانی را ایجاب می کند. آن چه که در عصر حاضر، بر محتوای شعر فارسی اثرگذار بود و باعث تحول آن گردید، پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز و استمرار هشت ساله ی جنگ تحمیلی بود. شاعران انقلاب و دفاع مقدس، همچون سایر اقشار مردم، تمام توان و استعداد خود را در به تصویر کشیدن رویدادها و حوادث جبهه های جنگ، که به دلایل متعددی، آن را استمرار نهضت خونین کربلا می دانستند، به کار گرفتند. این پژوهش به دنبال بررسی و تحلیل عناصر ادب عرفانی موجود در شعر روایی دفاع مقدس است. برای بررسی این شعرها، ابتدا قالب های متداول و پرکاربرد آن در این دوره، تعیین گردید که شامل قالب های غزل، قصیده و مثنوی می شود. و سپس عناصر ادب عرفانی موجود در آن بازشناسی و تحلیل شد. روش کار در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است که از این گذرگاه، مشخص گردید شعر دفاع مقدس در زمینه های مختلفی ورود و حضور داشته که عمده ترین آن، مضامین عرفانی و پرداختن به این جنبه برجسته از شعر فارسی است و همچنین مشخص شد، شاعر دفاع مقدس از دو نوع عنصر ادب عرفانی در شعرهای خود استفاده کرده است: یکی عناصر و مضامین متداول در شعر عرفانی فارسی که از ابتدای شکل گیری آن، مورد استفاده شاعران بزرگ عارف قرار می گرفته است؛ مضامین دینی، مذهبی، اسطوره ای و حماسی. و دیگر مضامین و عناصر عرفانی و معنوی خاص انقلاب اسلامی و حماسه هشت سال دفاع مقدس؛ مواردی که در این پایان نامه در حد توان، به آنها پرداخته و نمونه هایی از آن را بیان کرده ایم.