نظام واجی گویش کلهری چله از زبان کردی در چارچوب نظریه ی بهینگی

چکیده نظریه بهینگی یکی از نظریه های مطرح شده در حوزه ی واجشناسی در علم زبانشناسی است. این نظریه که در 1993 توسط پرینس و اسمولنسکی ارائه شده است در حوزه ی واجشناسی بیش از هر حوزه ی دیگری در علم زبانشنای موثر افتاده است. در این نظریه مجموعه ای جهانی از محدودیتها وجودا دارند که بر گزینه های تولید شده توسط دستگاه مولد اعمال می شوند تا گزینه ی بهینه از میان بی نهایت گزینه ی تولید شده توسط دستگاه مذکور را انتخاب نمایند. دستگاه مولد ساز و کاری صوری است که هر درونداد واجی را به بی نهایت گزینه ی مرتبط با آن درونداد می نگارد. ارزیاب یکی دیگر از سازو کارهای نظریه ی بهینگی است که به ارزیابی گزینه ها بر اساس محدودیتهای نقض پذیر انگاره ی بهینگی پرداخته و در نهایت یکی از گزینه های مذکور را به عنوان برونداد سیستم آوایی زبان بر می گزیند. به طور کلی حوزه ی واجشنای از علم زبانشناسی معتقد است دو دسته ی اطلاعات کلی در ذهن اهل زبان وجود دارند: اطلاعات غیر قابل پیش بینی که اهل زبان ناچارند آن را به خاطر بسپارند و اطلاعات قابل پیش بینی و نظام مند که بر تمامی موارد مشابه اعمال می شوند. در اینجا وظیفه ی واجشناس تفکیک این دو دسته اطلاعات از یکدیگر و تبیین چگونگی عملکرد اطلاعات قابل پیش بینی است. در پژوهش حاضر دستگاه واجی گویش کلهری از مجموعه گویشهای جنوبی زبان کردی در چارچوب نظریه ی بهینگی مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان فهرستی نسبتاً جامع از اطلاعات قابل پیش بینی در دستگاه واجی این گویش استخراج شده ، تعداد واجها و واجگونه ها همچنین ساختمان هجا و انواع هجاهای گویش مذکور مشخص شده و تقابل آنها در چارچوب انگاره ی بهینگی تبیین شده است. بعلاوه عمده ترین فرایندهای واجی در این گویش نیز معرفی شده و بهینگی عملکرد آنها در چاجوب نظریه ی بهینگی نشان داده شده است. کلید واژه ها: واجشناسی، آواشناسی، نظریه ی بهینگی، زبان کردی، گویش کلهری