ریخت شناسی داستان های صوفیانه در تذکرهالاولیا

ریخت شناسی اصطلاحی است که اول بار ولادیمیر پراپ برای بررسی ساختار قصه ای پریان به کهر برد. به گفته ی او:"ریخت شناسی یعنی توصیف قصه ها برپایه اجزای سازنده ی ان ها و همبستگی این سازه ها با یکدیگر و با کل قصه."(پراپ,1386عص49). پراپ ساختار قصه های پریان را مورد بررسی قرار داد و برای رسیدن به ساختار کلی و الگوی حاکم بر این قصه ها عناصر ثابت و تکرار شونده ی ان ها را به دست آورد و این عناصر را نقش ویژه نامید. تذکرهالاولیا از متون کهن عرفانی است که باهدف بیان کرامت و تعظیم بزرگان صوفیه و عارفان نامی به دست فریدالدین عطار نیشابوری در قرن هفتم به رشته ی تحریر درآمده است و باتوجه به این که ژانر hagiology یا همان تاریخ قدیسین در ادبیات ما اهمیت به سزایی دارد با نظریه ی ریخت شناسانه ی پراپ به بررسی وجود یا عدم وجود ساختار روایی کلی و ثابت در صد حکایت از حکایت های تذکرهالاولیا پرداختیم. این بررسی نشان داد که الگوی روایی و حرکتی حکایت های تذکره به صورت a-b-c-d-e-f-x است و براساس این الگو این نتیجه به دست آمد که نقش ویژه ها ی حکایات تذکرهالاولیا,محدود اما متنوع و گوناگون هستند.