«هنر در شاهنامه» (بررسی مفاهیم و ترکیبات واژه ی هنر در شاهنامه)

شاهنامه گنجینه ای است از واژگان اصیل فارسی که شناخت و استفاده از این واژگان موجب غنای زبان فارسی می گردد. امروزه برخی از این واژگان یا کمتر استفاده می شوند و یا در مفاهیمی محدودتر و گاهی متفاوت بکار می روند. واژه هنر یکی از واژگان ناب فارسی است که در شاهنامه بار معنایی گسترده ای دارد و امروزه دایره ی معنایی این واژه بسیار محدودتر شده است. فردوسی در شاهنامه از این واژه با ترکیبات و مفاهیم متنوع استفاده کرده است. با مطالعه ی دقیق شاهنامه معلوم شد که، واژه هنر 352 بار در 337 بیت شاهنامه استفاده شده است. فردوسی برای القای مفاذهیم متعدد «هنر» این واژه را با 12 اشتقاق (هنر پرور، باهنر، نوهنر، فراوان هنر، هنر یافته، بدهنر، بی هنر و ...) و 27 ترکیب (هنر آزمودن، دست از هنر تهی ماندن، هنر پدید آوردن، هنر جستن، هنر یافتن، هنر از دل شستن و ...) در شاهنامه بکار برده است. واژه «هنر» 95 بار در قافیه قرار گرفته است و این قافیه پردازی به اقتضای کلام بوده است نه تنگانای قافیه. «هنر» در شاهنامه دایره ی معنایی گسترده ای دارد و 76 مفهوم متنوع و متفاوت را در برگرفته است. مفاهیمی از قبیل: جنگاوری، مهارت های رزمی، شکار کردن، چوگان، تیراندازی، عدالت گری، شایسته، خردمندی، عفت، مظاهر کمال و زیبایی، آینده گری، نوشتن، معماری، غیب دانی، تعبیر خواب، باوری، رذائل اخلاقی، فریبکاری، خیانت، حسادت و ... امید است که این رساله زمینه ای را برای آشنایی با واژگان اصیل شاهنامه فراهم آورد. کلید واژه: شاهنامه فردوسی، واژه هنر، مخاطب، مفاهیم، ترکیبات.