معنا شناسی واژگان خویشاوندی هورامی به روش تحلیل مولفه ای

همه ی فرهنگ های بشری روابط خویشاوندی را در زبانشان بازتاب می دهند و به خویشاوندان مختلف بر چسب های مختلف می زنند. اما فرهنگ های مختلف، در این مورد، به شیوه های مختلفی عمل می کنند. به رغم تفاوت های ظاهری موجود، نظام خویشاوندی در زیرساخت، در همه ی فرهنگ ها، نظامی صوری است و خصلتی ریاضی گونه دارد. چگونگی مقوله بندی روابط خویشاوندی در زبان فرهنگ های مختلف به صورت نظامی که ذکر آن رفت، از دیر باز، مورد توجه پژوهشگران انسان شناسی و زبان شناسی قرار گرفته است. در بررسی هایی که به مطالعه ی نظام خویشاوندی می پردازند، انسان شناسی در پی یافتن بنیاد های ذهنی مشترک این نظام ها در میان فرهنگ های مختلف است، و زبان شناسی به دنبال دست یابی به الگوهای زبانی مشترک در آنها. و زبان شناسی انسان شناختی تلاش می کند از الگوهای زبانی مشترک به بنیاد های ذهنی مشترک برسد. یکی از موضوعات بسیار مورد توجه در این زمینه، معنای واژگان خویشاوندی در زبان های مختلف و کشف روشی واحد برای تحلیل معنایی این دسته از واژگان در همه ی زبان ها است. در این راستا، تحلیل مولفه ای، به عنوان روشی اساساً زبان شناختی و الهام گرفته از واج شناسی تروبتسکوی، توسط گودایناف و لونزبری وارد انسان شناسی شده و در حیطه ی مشترک این دو علم مورد استفاده قرار می گیرد. بر اساس تحلیل مولفه ای، از آنجایی که خویشاوندی یک نظام (در معنای سوسوری این اصطلاح) است، معنای واژگان خویشاوندی قابل تجزیه به عناصر ریز تر تشکیل دهنده ی آن است، که همان مولفه-های معنایی هستند. در پایان نامه ی حاضر واژگان خویشاوندی هورامی (گویش شهر پاوه) در چارچوب تحلیل مولفه-ای مورد بررسی قرار گرفته اند. هورامی زبانی است از خانواده ی گورانی-زازا و از زبان های ایرانی نو شاخه ی شمال غربی که در منطقه ی هورامان در غرب ایران و شرق کردستان عراق بدان تکلم می شود. داده های این پژوهش نخست به روش مشاهده و سپس مصاحبه گردآوری شدند. در پایان تعداد 63 واژه در چهار دسته ی مختلف شناسایی شدند: 27 واژه ی خویشاوندی نسبی، 18 واژه ی خویشاوندی سببی، 9 واژه ی خویشاوندی ناتنی و 9 واژه ی خویشاوندی جمعی. هر چهار دسته ی مذکور با روش مولفه ای تحلیل شده و نتایج به صورت پارادایم ارایه شدند. علاوه بر این کاربرد واژگان خویشاوندی به صورت واژگان خطاب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می-دهند که روش نام برده به خوبی از پس تحلیل واژگان خویشاوندی در دست بررسی برآمده است. این موضوع علاوه بر اینکه تأییدی دیگر بر کارایی این روش است، نشان می دهد که واژگان خویشاوندی هورامی، مانند دیگر نظام-های خویشاوندی موجود، نظامی صوری و با قابلیت تحلیل ریاضی گونه تشکیل داده اند.