مسیر یابی بهینه گذرگاه های پلنگ (panthera pardus saxicolor)در پارک ملی گلستان

حضور صیادان رأس هرم غذایی مانند پلنگ اغلب نشان از وضعیت نسبتاً خوب بوم سازگان دارد. بنابراین، حفاظت از زیستگاه این جانوران می تواند یک راه موثر در حفاظت از بوم سازگان باشد. مطالعاتی که اخیراً روی بوم سازگان های طبیعی صورت گرفته، جاده سازی را عاملی موثر در تشدید عوامل تهدیدکننده حیات وحش و نابودی زیستگاه ها معرفی می کند. عبور جاده از پارک ملی گلستان حیات وحش منطقه از جمله پلنگ (panthera pardus) را تهدید کرده است. این گونه در خطر انقراض و در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی قرار دارد. هدف این پژوهش ارائه دو رویکرد و تلفیق آن ها برای حفاظت از حیات وحش پارک ملی گلستان خصوصاً پلنگ است. شناسایی زیستگاه های مطلوب پلنگ به عنوان نواحی با تنوع زیستی بالا رویکرد اول و تعیین مکان های مناسب احداث روگذر و زیرگذر به منظور کاهش تلفات جاده ای رویکرد دوم به شمار می رود. مدل سازی زیستگاه گونه مورد مطالعه به کمک روش تجزیه و تحلیل عاملی آشیان بوم شناختی انجام شد. داده های ورودی این روش را نقاط حضور گونه به عنوان متغیر وابسته و عوامل موثر بر حضور گونه در قالب متغیرهای مستقل تشکیل می دهند. در این مطالعه 120 نقطه حضور ثبت گردید و همچنین 14 متغیر که بر حضور گونه تأثیر دارند با توجه به رفتار شناسی و زیست شناسی گونه و در نظر گرفتن وضعیت منطقه مطالعاتی تعیین شدند. نتایج، زیستگاه مطلوب این گونه را با وسعت حدود 189 کیلومتر مربع به طور متوسط در ارتفاع 1234 متری از سطح دریا، شیب 32 درصد، فاصله های 1278 متری از چشمه، 1291 متری از رودخانه، 2188 متری از جاده های اصلی، 7298 متری از روستاهای اطراف پارک، 9131 متری از زمین های کشاورزی اطراف پارک بیان می کند. همچنین، با توجه به مقادیر عوامل حاشیه گرایی و تخصص گرایی پلنگ در منطقه مطالعاتی مشخص گردید که این گونه در یک زیستگاه بسیار ویژه زندگی می کند. بنابراین، با توجه به وسعت کم آشیان بوم شناختی، اهمیت حفاظت و مدیریت بهینه زیستگاه این گونه بیشتر نمایان می گردد. یافتن مکان های مناسب احداث گذرگاه با استفاده از تحلیل کم هزینه ترین مسیر در محیط gis انجام گردید. دو لایه اصطکاک محیط و هزینه تجمعی به همراه چند نقطه مبدا و مقصد به عنوان داده های ورودی این تحلیل در نظر گرفته شدند. با محاسبات صورت گرفته پنج مسیر جهت اتصال دو تکه شمالی و جنوبی پارک ملی گلستان شناسایی گردیدند. همچنین فهرستی از عوامل مهم در طراحی گذرگاه پلنگ بیان گردیده است.