اکولوژی بانک بذر کلزای خودرو و خردل وحشی: تولید بذر، توزیع عمودی، تغییرات فصلی کمون، جوانه‏زنی و سبزشدن

کلزای خودرو (brassica napus l.) و خردل وحشی (sinapis arvensis) به‏عنوان علف‏های هرز در سیستم‏های زراعی شناخته می‏شوند. اطلاعات کمی‏ در مورد بانک بذر این دو گونه اندک است. بنابراین، این تحقیق برای تخمین پارامترها و روابط مربوط به زیرفرآیندهای بانک بذر این دو گونه در گرگان انجام شد. نتایج نشان داد که رابطه نزدیکی بین تولید بذر در بوته و اندازه بوته در کلزای خودرو (y = 130.6 x 0.94; r2 = 0.93) و خردل وحشی (y = 28 x 1.27; r2 = 0.95) وجود داشت و به‏خوبی توسط یک معادله توانی توصیف شد. لایه خاک صفر تا 5 سانتی‏متر حدود 75 درصد از کل بانک بذر کلزای خودرو را در بعد از برداشت کلزا شامل می‏شد. توزیع عمودی بذور کلزای خودرو در پاییز و بعد از شخم تفاوت داشت. اول، بانک بذر کلزای خودرو کاهش یافت. دوم، الگوی متفاوتی از توزیع بذور مشاهده شد و لایه خاک 5 تا 10 سانتی‏متر بیشترین میزان بذر را نسبت به بقیه لایه‏ها داشت. تفاوت معنی‏داری بین تعداد بذور خردل وحشی بین 4 لایه بالاتر خاک (یعنی لایه صفر تا 20 سانتی‏متری خاک) در نمونه‏برداری اول وجود نداشت و عمده بذور در این لایه قرار داشتند (حدود 85 درصد بذور). در نمونه‏گیری پاییزه بیشترین درصد بذور خردل وحشی در لایه 5 تا 10 سانتی‏متری خاک وجود داشت (حدود 31 درصد) و بین این لایه با لایه خاک 10 تا 15 سانتی‏متری تفاوت معنی‏داری وجود نداشت. بعد از یک ماه دفن‏شدن بذور، قابلیت حیات بذور کلزای خودرو با شیب 1/2 درصد در روز به 38 درصد کاهش یافت و بعد از آن تقریباً ثابت باقی ماند. قابلیت جوانه‏زنی کلزای خودرو در پاییز و زمستان در بیشترین مقدار خود بود و از بهار تا آخرین ماه تابستان کاهش داشت. قابلیت حیات خردل وحشی به ازای هر ماه دفن‏شدن حدود 5/0 درصد کاهش خواهد یافت. بذور خردل وحشی بعد از تولید دارای کمون بودند و با ورود به بانک بذر در خاک تحت تأثیر تغییرات فصلی دما سطح کمون آنها تغییر کرد. بذور کلزای خودرو در دمای کمتر از 8/3 درجه سانتی‏گراد پتانسیل آب کمتر از 4/1- مگاپاسکال جوانه نزدند. مقادیر هیدروترمال تایم برای کلزای خودرو در دماهای زیر و فوق مطلوب به‏ترتیب 2/36 و 9/42 مگاپاسکال بر درجه روز بود. بذور خردل وحشی در دمای پایه کمتر از 9/2- درجه سانتی‏گراد قادر به جوانه‏زنی نبودند و تنش خشکی توانست دمای پایه برای جوانه‏زنی را تا حدود 2 درجه سانتی‏گراد افزایش دهد. میانگین پتانسیل پایه برای جوانه‏زنی خردل وحشی در دماهای مختلف حدود 1/3- مگاپاسکال بود. ضرایب هیدروترمال تایم نیز برای این گونه تعیین شدند که به‏ترتیب در دماهای زیر و فوق مطلوب عبارت از 207 و 273 مگاپاسکال درجه روز بودند. کمی‏سازی سبزشدن بذور کلزای خودرو تحت تأثیر عمق دفن‏شدن به خوبی انجام شد (r2 = 0.98 و rmse = 5.03). واکنش درصد سبزشدن خردل وحشی به عمق دفن‏شدن نیز به‏طور رضایت بخشی با یک رابطه نمایی توصیف شد. پارامترها و روابط تخمین‏زده شده در این تحقیق می‏توانند در مدل‏های پویایی بانک بذر این دو گونه استفاده شوند. همچنین، نتایج این تحقیق می‏تواند برای مطالعات آینده بیولوژی و اکولوژی این دو گونه و مدیریت آنها مفید باشد.