بررسی ابعاد شخصیتی و کارنامه سیاسی دکتر حسن ارسنجانی در دوره پهلوی دوم

رساله حاضر تحقیقی است پیرامون زندگی نامه مردی که در دوران اشغال ایران توسط متفقین و تغییر سلطنت از رضا شاه به محمد رضا پهلوی، پا به عرصه سیاست گذارد و زندگی نامه اولیه او تحصیلات و نقش او در حوادث دوران اشغال و جدایی آذربایجان و افزایش فعالیت گروه ها و احزاب که با ورود او به دایره سیاست همراه بوده است. همچنین قلم او و نقش او در نگارش مقاله ها که به انتشار روزنامه داریا انجامید و افشاگری های لازم در مورد سیاست انگلستان، مسأله نفت، مسأله آذربایجان و خوزستان توأم بوده است به طور وسیع مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. دوران روزنامه نگاری ارسنجانی و جهت گیری های فکری او که از استقلال نسبتاً برخوردار بوده سبب شد که با حزب دموکرات قوام و از آن طریق به شخص قوام السلطنه در ارتباط قرار گیرد. او همه جا از توانایی ها و روشنفکری و کارآیی قوام السلطنه حمایت کرد و این امر سبب شد که به عنوان مشاور او در امور سیاسی و نماینده او در حزب دموکرات در گیلان، پذیرفته شود. این امر همراه گردید با آرزوی دیرینه ارسنجانی در مورد اصلاحات ارضی و ضرورت نجات دهقانان و کشاورزان از فقر که در پایان به اصلاحات ارضی منجر گردید. سقوط کابینه قوام او را از سیاست دور نکرد، بلکه در زمان وزارت دکتر امینی، به عنوان کابینه اصلاحات در نقش وزیر کشاورزی، ادامه یافت. در این دوره ارسنجانی به مهمترین اقدام زندگی خود دست زد و از آنجا که شرایط جهانی برای اصلاحات و سیاست بازی های دربار و شاه نیز همراه گردیده بود، ارسنجانی موفق به اجرای طرح اصلاحات ارضی گردید و در کسوت یک قهرمان توسط دوستان و طرفدارانش نقش ایفا کرد. اما مجموعه دربار و مالکان بزرگ و روحانیون با او دشمن بودند. به همین جهت از طرح 1 برای تبلیغات به نفع خود استفاده کردند، اما طرح را ناقص اجرا کردند. ارسنجانی ناگزیر به استعفا گردید و سر از یک مأموریت سیاسی در ایتالیا درآورد. این آخرین پست سیاسی او بود که پس از چهار سال متوقف شد و سرانجام به مرگ زود هنگام او در 47 سالگی ختم گردید. محدوده زمانی در این پژوهش شامل دوران سلطنت پهلوی اول و دوم می گردد که با با روش تحقیق مرسوم در علوم انسانی، کتابخانه ای نگاشته گردیده است.