نقش وزرای خلفای عباسی در وقایع سیاسی و مذهبی منطقه ایران و عراق از قائم تا ناصر

چکیده: در ساختار دیوانی حاکمیت های سیاسی، مقام وزارت یکی از ارکان حکومتی به شمار می آید که با تحول حکومت در طول تاریخ، محدوده ی عملکرد وزرا از نظر مسئولیت، حدود اختیارات و اقتدار، شاهد دگرگونی-هایی بود. یکی از دوره هایی که به وضوح می توان عملکرد وزیر را در آن بررسی نمود عصر خلفای عباسی از زمان خلافت قائم تا ناصر می باشد. در این دوره جهان اسلام با تغییرات و تحولات بسیاری روبرو گردید. یکی از این تغییرات ضعف خلافت به شمار می رفت که ضعف وزارت را نیز به دنبال داشت. به طوری که تنها بغداد و نواحی اطراف آن تحت سیطره و نفوذ خلفا و وزرا قرار داشت. این پایان نامه با رویکرد تاریخی به بررسی وزرای عباسی و تأثیر آنان بر وقایع سیاسی و مذهبی پرداخته است. البته نباید از نظر دور داشت حوزه اختیارت خلفا و وزرا در دوره مورد بحث تا اندازه ی زیادی به قدرت و ضعف سلاجقه و کیفیت روابط آنان با دستگاه خلافت بستگی داشته است؛ چرا که با قدرت یافتن سلجوقیان و انسجام دستگاه دولتی نفوذ و تسلط این حکومت بر خلافت و به تبع آن بر وزارت افزایش می یافت و این امر سبب کاهش نفوذ وزرای دستگاه خلافت در وقایع سیاسی و مذهبی می شد. ولی به محض از بین رفتن انسجام دولت سلجوقی این نفوذ و سلطه نیز کاهش یافته، خلفا و وزرا تا اندازه ای آزادی عمل کسب نمودند. واژگان کلیدی: وزارت - خلفای عباسی- وقایع سیاسی- وقایع مذهبی