بررسی تاثیر تغییر کاربری اراضی بر دبی رودخانه با استفاده از مدل hec-hms (مطالعه موردی حوضه آبخیز آجرلو، استان آذربایجان غربی)

برآورد دقیق دبی جریان، نکته کلیدی در برنامه ریزی و مدیریت بهینه منابع آب به شمار می آید. یکی از عوامل تأثیرگذار در تغییر روند رژیم جریان رودخانه ها، تغییر کاربری اراضی در سطح حوضه می باشد. در این مطالعه با استفاده از مدل هیدرولوژیکیhec-hms ، اثرات تغییر کاربری اراضی بر رژیم جریان رودخانه آجرلو در استان آذربایجان غربی مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی تغییرات کاربری اراضی حوضه، از تصاویر سنجنده های mss لندست و liss iii ماهوارهirs-1c بترتیب مربوط به سال های 1975 و 2008 استفاده گردید. پس از تصحیحات اتمسفری و آنالیزهای مختلف بارزسازی و نمونه برداری تصادفی از واحدهای کاربری اراضی، طبقه بندی برای هر دو تصویر با استفاده از الگوریتم حداکثر احتمال انجام شد. بهترین ترکیب باندی برای هر دو تصویر با توجه به ضریب کاپای 76/0 و 78/0 بترتیب برای تصاویر mss و liss iii، باندهای سبز، شاخص ndvi و قرمز انتخاب گردید. سپس صحت نقشه های تولید شده مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در این دوره 33 سال اراضی مرتعی 65/37 درصد کاهش و اراضی کشاورزی و اراضی فاقد پوشش بترتیب 27/57 درصد و 98/39 درصد افزایش یافته است. به این منظور پس از تهیه نقشه کاربری اراضی مربوط به سال های 1354 و 1387 و تلفیق با نقشه گروه-های هیدرولوژیک خاک در محیط gis، مدل hec-hms با استفاده از روش نفوذ شماره منحنی و آبنمود واحد scs در سطح حوضه در مقابل داده های بارش- رواناب مشاهده ای، واسنجی و اعتباریابی گردید. نتایج حاصل از واسنجی مدل پس از بهینه سازی پارامترهای شماره منحنی و زمان تأخیر حوضه نشان داد که تغییر کاربری اراضی در این فاصله زمانی باعث افزایش 8/86 درصدی دبی اوج و 7/12 درصدی حجم رواناب شده است.