تأثیر روش های مختلف خاکورزی بر جذب پتاسیم و عملکرد گندم دیم در یک خاک حاوی رس ایلایت و سطح ویژه بالا

جذب عناصر غذایی از خاک توسط گیاهان با رشد و توسعه ریشه گیاه رابطه مستقیم دارد. بدیهی است با افزایش و توسعه ریشه، رشد رویشی و زایشی گیاه نیز تحت تأثیر قرار می گیرد و متعاقباً افزایش عملکرد محصول در واحد سطح را بدنبال خواهد داشت. روش های مختلف خاکورزی که باعث تغییر خواص فیزیکی خاک (رطوبت، حرارت، مقاومت مکانیکی و تهویه) می شود بر رشد و توسعه ریشه گیاه و در نتیجه بر جذب عناصر غذایی و عملکرد گندم اثر می گذارد. در مطالعه حاضر تأثیر روش های مختلف خاکورزی بر رشد ریشه، جذب عناصر غذایی و عملکرد گندم بصورت یک آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای آزمایش شامل خاکورزی با گاوآهن برگرداندار به همراه یک دیسک، روتیواتور، دیسک، چیزل و بدون خاکورزی بود. میزان عملکرد تر و خشک و رطوبت گیاه در 6 مرحله رشد گندم، وزن ریشه در دو مرحله قبل از خوشه دهی و برداشت گندم و تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه مرطوب، تعداد خوشه در مترمربع، عملکرد دانه خشک و کاه وکلش در مرحله برداشت اندازه گیری شدند. وزن مخصوص ظاهری، رطوبت حجمی خاک و مقاومت مکانیکی خاک در دو عمق 8-0 و 16-8 سانتیمتر و همچنین دمای شبانه و روزانه در عمق 8 سانتیمتر در 6 مرحله مورد بررسی قرار گرفت. مقدار رطوبت حجمی در دو فشار 5 و 15 بار در دو عمق 8-0 و 16-8 سانتیمتر برای تمام تکرارها و در فشارهای پایین (0، 05/0، 1/0، 3/0و 1 بار) برای 5 تکرار (گاوآهن برگردان دار، روتیواتور، دیسک، چیزل و نظام بدون خاکورزی) و پایداری خاکدانه شامل نسبت پراکندگی، وضعیت دانه بندی، درجه دانه بندی، میانگین وزنی و هندسی خاکدانه در دو مرحله قبل از خوشه دهی و برداشت گندم اندازه گیری شدند. در خاک ازت آمونیومی، پتاسیم (با عصاره گیرهای استات آمونیوم و تترافنیل بوران سدیم، اضافه بار پتاسیم و پتاسیم محلول)، فسفر، کلسیم و منیزیم در دو مرحله قبل از خوشه دهی و برداشت گندم و پتاسیم، فسفر، کلسیم و منیزیم برای بافت های گیاهی در همین دو مرحله اندازه گیری شدند. حداکثر عملکرد خشک در مرحله قبل از خوشه دهی و نیز عملکرد دانه و کاه در مرحله برداشت گندم از طریق افزایش تعداد خوشه در مترمربع با بیشترین شدت با تیمار خاکورزی گاوآهن برگرداندار حاصل شد. این تیمار با کاهش مقاومت مکانیکی خاک در هر دو عمق باعث افزایش تراکم ریشه در ریزوسفر و افزایش جذب عناصر غذایی و عملکرد گندم گردید. بنظر می رسد افزایش شدت خاکورزی در خاک های با سطح ویژه و مقاومت مکانیکی بالا با افزایش رشد ریشه موجب افزایش جذب عناصر غذایی و عملکرد گندم و افزایش مصرف عناصر بومی خاک مانند پتاسیم شود که نیاز کودی و هزینه های آن را کاهش می دهد.