توسعه مدل ارزیابی اثرات اختلاط کاربری های شهری بر پایه ی شاخص ها و تحلیل های مکانی

نحوه ی قرارگیری کاربری های شهری، تأثیر بسزایی در سطح کیفیت زندگی و کارایی خدمات مربوط به کاربری های مختلف دارد. پس از آغاز قرن بیستم، اساس برنامه ریزی شهر بر تفکیک کاربری ها قرار گرفت. وجود اتومبیل و گسترش استفاده از حمل و نقل مکانیزه نیز به این تفکیک کاربری ها، شدت بخشید. اما با گذشت زمان، به علت کمبود و گرانی منابع سوختی و فسیلی، رشد انواع آلودگی در شهرها، زیاد شدن مسافت بین مناطق مسکونی، اداری و تجاری و غیره، نیاز به تغییر نگرش در برنامه ریزی های فضایی شهرها احساس می شود. در طول چند دهه ی گذشته، توسعه تبدیل به یک الگو برنامه ریزی مهم در کشورهای توسعه یافته شده و به سبب مزایایش مورد استقبال قرار گرفته است. اختلاط کاربری هنگامی به بهترین نحو کار می کند که تحت یک برنامه اندیشیده شده، توسعه یابد، در این رابطه سامانه اطلاعات مکانی به علت دارا بودن قابلیت تجزیه و تحلیل بالا در حل مسائل مکانی می تواند به توسعه و فهم درست این مفهوم جدید کمک کند. هدف از این تحقیق، توسعه مدل ارزیابی اثرات اختلاط کاربری های شهری بر پایه ی شاخص ها و تحلیل های مکانی، به منظور بررسی و شناخت وضعیت موجود کاربری ها یا طرح های تفصیلی پیشنهادی و مشخص نمودن مسائل و مشکلات آن ها در این خصوص می باشد. در این تحقیق ضمن ارائه یک چارچوب مفهومی جهت ارزیابی اثرات اختلاط کاربری های شهری، به وسیله ی شاخص ها و تحلیل های مکانی، یک مدل ارزیابی برای اختلاط کاربری ها نیز پیشنهاد شده است. در مدل ارائه شده، ارزیابی اختلاط کاربری های شهری، با توجه به شاخص های مکانی از قبیل میزان قابلیت دسترسی و نزدیکی واحدهای مسکونی به سایر کاربری های مورد نیاز آن ها، میزان تراکم و سرانه مورد نیاز کاربری های اساسی شهری در رده های مختلف شهر (محله و ناحیه) و همچنین نحوه ی قرارگیری کاربری ها در کنار هم به وسیله شاخص های میزان تنوع و خوشه بندی، مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به مدل مفهومی ارائه شده، شاخص های فوق برای بُعد افق در مقیاس محلات و نواحی شهری در منطقه هفت شهرداری تهران بکار گرفته شد. در نهایت با توجه به خروجی مدل حاصل از تلفیق معیارهای مختلفِ بررسی شده، به ارزیابی اثرات اختلاط کاربری های منطقه مورد تحلیل پرداخته شد. نتایج حاکی از توانایی مدل فوق در شناسایی اثرات اختلاط کاربری ها و همچنین تعیین میزان محدودیت ها و توانایی های هر محله و ناحیه در رابطه با هر کدام از شاخص های ارائه شده، می باشد. با توجه به شاخص های در نظر گرفته شده، در مقیاس محله، چهار محله ی شهید دکتر قندی، اندیشه، کاج و نیلوفر و در مقیاس ناحیه، نواحی چهار و سه از لحاظ اختلاط کاربری های شهری در وضعیت مطلوب تری قرار دارند.