ترجمه بینانشانه ای در طراحی جلد رمانهای ترجمه شده از انگلیسی به فارسی

با توجه به اهمیت پیام هایی که به واسطه رسانه های غیر زبانی عرضه می شوند، و همچنین تغییر در دیدگاه ها نسبت به چیستی متن، نگاه به فرایند ترجمه و نقش مترجم نیز مستلزم تغییر است. طراحی جلد کتاب امری است که به لحاظ نشانه شناختی و همچنین در جلب نظر مخاطب و القای معانی خاص از اهمیت های فراوان برخوردار است که تا کنون از منظر ترجمانی به آن نگریسته نشده و پژوهش حاضر این جنبه از تولید و انتقال معنا را مورد بررسی قرار می دهد. این پژوهش مبتنی بر دو محور از چارچوب های نظری است: ترجمه بینانشانه ای در دسته بندی رومن یاکوبسن از انواع ترجمه و مدلی برگرفته از تحلیل نشانه های دیداری و نشانه شناسی اجتماعی در آثار کرس و ون لوون (1996، 2001 و 2004). تلاش بر این بوده تا تغییرات صورت گرفته در طراحی جلد رمان های ترجمه شده از زبان انگلیسی به فارسی و معانی ضمنی آنها مورد بررسی قرار گیرد. پیکر? پژوهش حاضر، در مجموع شامل 36 طرح جلد از 14 رمان انگلیسی است که بین سالهای 1980 تا 2010 چاپ شده اند. انتخاب این رمانها بر اساس جوایز دریافتی و موجود بودن تصاویر آنها در هر دو نسخه انگلیسی و فارسی بوده است. معیارهای ده گانه ای نیز برای تحلیل نشانه ها از مدل کرس و ون لوون استخراج شده که عبارتند از: قاب و مجموعه، پیش نما و پس نما، نشانه نشاندار، رنگ و نور، ارجاعاتِ فرهنگی، سوگیریِ ساختارِ اطلاعاتی، زاویه دید، اطلاعات زبانی، وجه بازنمایی و عناصرِ داستانی. در این پژوهش طی جداول تحلیلی تغییراتِ اعمال شده در طراحی جلدها و معانی ضمنی آنها مشخص گردید. جلد رمان های ترجمه شده در بیشتر موارد نسبت به جلدهای اصلی از پیچیدگی نشانه شناختی کمتری برخوردار بوده و از ابزارهای موجود در معیارهای ده گانه برای انتقال بسیاری معانی کمتر بهره برده اند. با توجه به یافته های پژوهش، اهمیت ترجمه بینانشانه ای در طرح جلدها پررنگ تر شده و نقش مترجمان در فرایند انتقال اطلاعات و نشانه های غیرزبانی بسیار بیشتر از پیش مورد تأکید قرار می گیرد. جلد کتاب همچون آستانه ای برای ورود به آن می تواند برای جذب مخاطب و انتقال موجزترین و مفیدترین اطلاعات درباره محتوای کتاب نقشی بسزا ایفا کند. همچنین طرح های بازنمایی شده در جلد کتاب های ترجمه شده می تواند نشانی از نگرش خاص ناشران یا بازار کتاب در عرضه کتابها محسوب گردد.