شرح رساله«بیان إعجازالقرآن»للخطابی والتعلیق علیها

امام خطابی حدیث دان وفقیه زبان شناس، درقرن چهارم هجری در زمانی که همچون مقدمه وآغازی برای گسترش کتاب هایی با موضوع اعجاز قرآن به شکل مستقل بود، زندگی می کرد. وی در کتاب خود راجع به وجوه مختلفی که در باره ی اعجاز قرآن مطرح شده سخن می گویدوبه انتقاد از نظریه ی "الصرفه"و اشتمال قرآن براخبار آینده می پردازد وبه اینکه اینگونه مسائل بتواند اسرار ورموز قضیه ی اعجاز را تفسیرکند، راضی نمی گردد سپس به موضوع بلاغت می پردازد وبرمعتقدین به آن عیب می گیردچرا که آنان برتقلید تکیه می کنند به تحقیق نمی پردازند.سپس او به شیوه ی خود به این موضوع می پردازد وبه ذکر اقسام سه گانه ی کلام نیکو وپسندیده می پردازد ومی گوید که بلاغت قرآن ازهر بخش از این اقسام ،بهره ای دارد وهمه ی ویژگی های این سطوح مختلف بیان را با هم به نظم و انتظام کشانده وشیوه ای از بیان را به وجود آورده که دو ویژگی "استواری وفخامت" ونیز "روانی وگویایی" را با خود جمع کرده است درحالی که این دو صفت به تنهایی با یکدیگر متضادند. واجتماع این دو امر در نظمی که این کتاب فراهم آورده ، فضیلتی محسوب می شود که مخصوص قرآن است . به اعتقاد وی بشربه چند دلیل از آوردن مانند قرآن عاجز مانده است ازجمله : دانش انسان از تمام واژگان زبان عربی آگاهی ندارد ، درک وفهم آنان تمام معانی ومفاهیمی را که در الفاظ نهاده شده ،در نمی یابد، معرفت وشناخت انسان ها برای دریافت تمامی وجوه وشکل های گوناگون نظم موجود در یک کلام ناقص است .او براین باوراست که اساس بلاغت قرآن که همه ی صفات نیکو را شامل می شود این است که تمامی واژگان دربهترین ومناسب ترین موضع خاص خود واقع شده و به همین دلیل است که قوم عرب از معارضه با قرآن ترسیدند . ودر پایان خطابی به محکوم کردن برخی از ایرادهایی که معترضان بر علیه اسلوب قرآن می گیرند می پردازد .