خلق از عدم از دیدگاه متکلمین شیعی

خلقت به معنای آفرینش، یکی از افعال الهی است و از جمله مفاهیم اساسی در جهان بینی اسلامی است که نقشی بسیار برجسته ای در همه ی ابعاد اندیشه ی دینی ایفا می کند. در قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام مطالب فراوانی درباره ی آن بیان شده است. در کلام و فلسفه ی اسلامی این مسأله بیشتر به صورت تقابل میان حدوث و قدم بررسی شده و از آنجا که نحوه ی تبیین این مسأله، سایر مباحث اعتقادی را نیز تحت الشعاع قرار می دهد، مورد اهمیت قرارگرفته است. در این میان متکلمان اسلامی نظریات گوناگونی در مورد نحوه ی خلقت ارائه داده اند. مسأله ی خلق از عدم نیز یکی از مسائل مهم در مورد کیفیت خلقت است که از جانب متکلمان مطرح شده است. این مسأله در متون روایی بیشتر با عنوان خلق «لامن شیء» مطرح است. در قرآن کریم به صراحت خلقت از عدم، مطرح نیست و بیشتر آیات، ناظر بر خلق از چیزی است، اما در روایات معصومین علیهم السلام، این مسأله به وفور بیان شده و مورد تأکید واقع شده است. از جمله مباحثی که رابطه ی وثیقی با مسأله ی خلق از عدم دارد، بحث حدوث عالم است. در این میان، دیدگاه متکلمان شیعه به عنوان روشی برای کشف نظر شریعت، مهم به نظر می رسد. متکلمین اسلامی اندیشه ی خلق از عدم را به عنوان یک اصل دینی دانسته و آن را برگرفته از متون دینی می-دانند.متکلمان شیعه، خلق عالم را از عدم به معنای لا من شیء می دانند و در ضمن مباحث صفات الهی و حدوث عالم بدان پرداخته اند. لذا خلق از عدم به معنای این است که همه ی مخلوقات خداوند به صورت کاملاً ابداعی و بدون الگوی از پیش موجود، خلق شده اند. برخی از مخلوقات نیز از عدم آفریده شده اند، بدین صورت که ماده ای در امر خلقت، در کار نبوده است. اولین مخلوق عالم، به صورت لا من شیء، آفریده شده و زمان نیز با آفرینش اولین مخلوق، آغاز شده است.