طراحی مدل اجرای سیاست های فرهنگی مبتنی بر برنامه های توسعه کشور

اجراپژوهی طریقی است که از قِبَل آن عوامل موفقیت اجرای سیاست ها شناسایی و تقویت و عوامل شکست آن کشف و با ارائه راهکارهایی برطرف می شوند تا بتوان خط مشی های آینده را با موفقیت بیشتری اجرا نمود. در کشور ما به اجراپژوهی کمتر توجه شده و به همین دلیل شاهد اتلاف منابع مادّی و غیرمادّی و کاهش انگیزه مجریان در طول زمان و عدم تحقق اهداف هستیم. در این میان حوزه ی فرهنگ به دلیل کم توجهی به آن در دو دهه ی گذشته و عدم احصاء کاستی های اجرای سیاست های آن (از طریق اجراپژوهی)، اکنون از وضعیت مطلوبی برخوردار نبوده و علیرغم اجرای سیاست های فرهنگی در قالب چهار برنامه توسعه، ملاحظه می شود که اهداف این برنامه ها به طور رضایت بخشی محقق نشده و در بسیاری موارد جامعه از ارزش های اسلامی و بومی مقصود این برنامه ها فاصله نیز گرفته است که مسوولان و صاحبان اندیشه نیز همواره از طرق مختلف آن را گوشزد می کنند. در اجراپژوهی حاضر که با روش تحلیل مضمون انجام شده است، طی 40 مصاحبه ی کیفی نیمه ساخت یافته با خبرگان و مجریان سیاستهای فرهنگی کشور که در طی برنامه های اول تا چهارم توسعه در سطوح مختلف با پیاده سازی برنامه های توسعه در بخش فرهنگ درگیر بوده اند و تحلیل و کدگذاری آنها با استفاده از نرم افزار maxqda، در سه مرحله ی کدگذاری توصیفی، کدگذاری تفسیری و یکپارچه سازی، 1296 کد، 477 مضمون توصیفی و 26 مضمون تفسیری تولید شده اند ابتدا در قالب مدل آسیب شناختی اجرای سیاست های فرهنگی طی برنامه های اول تا چهارم توسعه و سپس در «مدل اجرای تعاملی سیاستهای فرهنگی کشور» به عنوان مدل اصلی و نهایی تحقیق یکپارچه گردیده اند. مدل آسیب شناختی اجرای سیاست های فرهنگی به تحلیل موانع اجرای سیاستهای فرهنگی در 5 حوزه ی «نظام سیاستگذاری کلان کشور»، «نظام فرهنگی کشور»، «نظام سیاستگذاری فرهنگی کشور»، «جامعه (مردم)» و «تعامل نظام فرهنگی و جامعه» می پردازد. مدل اجرای حاصل این تحقیق که مدل نهایی آن می باشد نیز شامل از دو بخش اصلی «عوامل تأثیرگذار بر اجرا» و «شبکه ی اجرای تعاملی» تشکیل می شود. عوامل تأثیرگذار بر اجرا شامل 4 دسته عوامل زمینه ای (شامل: محوریت یافتن فرهنگ، دستیابی به یک نظریه فرهنگی بومی اجماعی، تربیت نیروی انسانی فرهنگی، تدوین علمی- تعاملی سیاست ها و گفتمانی سازی سیاست های فرهنگی)، ساختاری (شامل: انسجام نظام سیاستگذاری کلان، انسجام نظام فرهنگی، ساختار سیاسی تضمین کننده ی استمرار، بازآفرینی اداری نظام اجرای سیاست های فرهنگی، ارزیابی و رصد جامع فرهنگی، کاهش سیاست زدگی عرصه فرهنگ)، کارکردی (شامل: توازن و هم افزایی کارکردی بیرونی، توازن و هم افزایی کارکردی درونی و تحول محیط نهادی فرهنگ) و نهایتاً عامل رفتاری جامعه می شوند. شبکه ی اجرای تعاملی نیز در این مدل از 9 بازیگر شامل مدیران فرهنگی، سیاست گذاران فرهنگی، نخبگان (حوزوی و دانشگاهی) فرهنگی، کارشناسان فرهنگی، نهادهای مجری دولتی، موسسات فرهنگی خصوصی، تشکل های فرهنگی مردمی، مروجان فرهنگی (هنرمندان و فعالان فرهنگی) و نهایتاً جامعه (مردم) تشکیل می شود. در این مدل با بهره گیری از عوامل تسهیل کننده و برطرف کردن عوامل بازدارنده اجرای سیاست های فرهنگی کشور، محیط و بستری مساعد فراهم می شود که منجر به اعتقاد به سیاست ها و در نتیجه تعهد به آن ها در مجریان شده و در این بستر بازیگران 9گانه ی شبکه ی اجرای تعاملی سیاست های فرهنگی طی یک همکاری همدلانه، با اجرای موفق سیاست های فرهنگی موجب تحقق چشم انداز فرهنگی می شوند.