مطالعه ی زیورآلات پادشاهان سلسله های هخامنشی، اشکانی و ساسانی

یکی از طرق مهم مطالعه در خصوص شرایط اجتماعی و تاریخ هر دوره بررسی آثار هنری آن دوره می باشد، چرا که این آثار نمایانگر تأثیرات و تأثرات فضای کلی آن دوره بوده و رابطه ای تنگاتنگ با شرایط حاکم بر آن دوران دارند. در واقع آثار هنری دوران مختلف هر یک به مثابه ی منبعی تصویری می باشند که بازتاب دهنده ی تأثیرات شرایط و اوضاع زمان خلقشان هستند. از جمله آثار هنری زیورآلات می باشند که تمرکز این پژوهش بر روی نمونه های مربوط به پادشاهان سلسله های باستانی هخامنشی، اشکانی و ساسانی در این زمینه است. هخامنشیان بزرگترین امپراطوری زمان خود بودند که عظمت، شکوه و جلال از ویژگی های حکومت، آداب و فرهنگ و نیز هنر آنهاست. همانند معماری این دوران که زبانزد علاقه مندان حوزه های هنر و فرهنگ است، زیورآلات آنها نیز بیانگر هنرمندی و توانایی هنری بسیار بالایی می باشند. با تغییر سلسله ی حاکم و ورود به دوره ی اشکانیان، فرم زیورآلات نیز تغییر می کند، ضمن اینکه به نظر می رسد این قطعات جنبه ی کاربردی تری پیدا می کنند. دوره ی ساسانیان آخرین دوره ی مورد بحث در این تحقیق است که بخصوص در مراحل نخستین فرمانروایی قدرتمندی دارد. در این دوره زیورآلات در عین حال تزئینی تر می شوند و از زیبایی چشمگیری برخوردارند. در این پژوهش سعی شده تا با استفاده از روش گردآوری مطالب از منابع گوناگون موجود، و گزینش تصادفی نمونه های تصویری در دسترس، بررسی آثار هنری نظیر نقوش برجسته و سکه های هر دوره، عکسبرداری از کتابها، مقایسه و تطبیق تصاویر و منابع مکتوب، استنباط از آنها و تحلیل تغییرات گام به گام آثار مورد بررسی، به روابط گوناگون میان زیورآلات پادشاهان هر دوره با شرایط مختلف آن دوره همچون قدرت حکومت، قدرت پادشاهان و سلطه دین پرداخته شود. در زمینه ی زیورآلات پادشاهان در قسمت های مربوط به هنر هر دوره، در دایره المعارف ایرانیکا به کوشش آقای احسان یار شاطر و همچنین در کتب مختلف تاریخ هنر به طور پراکنده اشاره شده است. در همین راستا پژوهش پیش رو به طور خاص به بررسی زیورآلات پادشاهان سه سلسله ی مذکور از سلسله های باستان که عبارتند از هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان می پردازد. با وجود بهره گیری از کتب گوناگون مرتبط با این دوران و نیز کتب تاریخ هنر، به دلیل عدم وجود منابع تصویری فراگیر و منسجمی در قالب کتاب، ناچاراً در زمینه ی تصاویر تا حد زیادی از منابع اینترنتی استفاده شده است که البته در این موارد هم تصاویر مربوطه پس از مقایسه ی آنها با منابع دیگر و حصول اطمینان از وثوق و اعتبار آنها، در متن پایان نامه قرار داده شده اند. گذشته از چکیده، مقدمه و نتیجه گیری، بدنه ی این رساله سه بخش دارد. بخش اول شامل سه فصل است که به ترتیب به تاریخ مختصری از سلسله ی هخامنشی، پادشاهان هخامنشی و شرحی مختصر از رویکردهایشان و زیورآلات پادشاهان این سلسله ها می پردازند و در آخر یک نتیجه گیری کلی از این بخش قرار دارد. بخش دوم به ترتیب شرح مختصر سلسله ی پارتی، پادشاهان آنها، زیورآلات پادشاهان و در آخر نتیجه گیری کلی را در بر می گیرد. به همین ترتیب، در بخش سوم، به تاریخچه ی ساسانیان، پادشاهان این سلسله و خطوط مشی آنها، زیورآلاتشان و نهایتاً نتیجه گیری کلی این فصول پرداخته شده است. همچنین در مواردی که امکانپذیر بوده سعی شده تا برای سهولت انتقال مطلب، اطلاعات به صورت جدول بندی شده ارائه شوند. امید است این تحقیق برای تمامی علاقه مندان به این زمینه کارآ و مفید واقع گشته، انگیزه ای جهت تحقیق و مطالعه هر چه بیشتر این موضوع و گسترش مکاشفات مربوط با این حوزه ایجاد نماید.