جابر بن یزید جعفی (حدود 50 – 128 ه.ق): واکاوی شخصیت، جایگاه و تأثیر وی در علوم و معارف شیعه

جابر بن یزید جعفی کوفی (حدود 50 – 128ه.ق)، از اصحاب نامدار صادقین علیهما السلام و از عالمان برجسته ی شیعه ی امامیه در اوایل قرن دوم هجری است. عمده فعالیت های علمی وی، در شاخه های حدیث، فقه و تفسیر بود و علاوه بر این ها، توجه ویژه ای به تاریخ اهل بیت علیهم السلام و کلام شیعی داشت. این پژوهش به واکاوی شخصیت، جایگاه و تأثیر وی در علوم و معارف شیعه می پردازد. از این رو در قدم اول، برای شناخت بهتر شخصیت جابر، ضمن آشنایی با خاندان جعفی، تأثیرات فضای کوفه (زادگاه و محل سکونت وی) بر شکل گیری شخصیت او مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه،اطلاعات اندکی در مورد سیر زندگی او ارائه شده که این ضعف از فقدان و یا کمبود منابع ناشی می شود. در مقابل این کمبود، گنجینه ی روایات پرشمار وی، منبعی بسیار مهم در شناخت عقاید و آرای اوست؛ هر چند نمی-توان تمام سنت منسوب به وی را معتبر دانست. به هر حال چنان که در این پژوهش نشان داده شده، او از شیعیان امامی بود و به آموزه های کلامی ائمه اطهار علیهم السلام مانند وصایت و امامت امامانعلیهم السلام، تولی و تبری، علم امام (ع)، رجعت و مهدویت، اعتقادی راسخ داشت. در میان شیعیان و اهل تسنن نظرات متنوعی در مورد شخصیت وی ابراز شده؛ اما شاید مهم ترین مسأله در مورد او، اتهام غلو است. حال آن که او از این اتهام مبراست و شخصیت برجسته ی وی به عنوان یک شیعه ی معتقد و وفادار به مکتب اهل بیت علیهم السلام، مورد سوء استفاده ی غالیان قرار گرفته است. بخش پایانی این پژوهش نیز به حیات علمی – فرهنگی جابر جعفی و سهم وی در توسعه ی علوم و معارف شیعی می پردازد و مواردی چون مشایخ و شاگردان و آثار منسوب به او را مورد توجه قرار می دهد.