ارزیابی تاثیر شهرسازی و تغییر کاربری اراضی بر رواناب، رسوب و کیفیت آب و خاک حوضه زیارت استان گلستان

رشد جمعیت در استان گلستان، منجر به افزایش فشار بیشتر بر روی منابع طبیعی و در نهایت منجر به تغییر کاربری شدید در سطح استان شده است. این تحقیق با هدف بررسی اثرات تغییر کاربری و ویلاسازی برروی برخی از شاخص های کیفیت خاک و آب در چهار کاربری جنگل، مرتع، کشاورزی و شهری و در دو جهت شمالی و غربی در حوضه زیارت انجام شد. برداشت نمونه های خاک از عمق 0تا30 سانتی متری برداشت و تجزیه و تحلیل داده ها با روش اسپلیت پلات در قالب طرح کاملا تصادفی در پنج تکرار انجام شد. شاخص های ارزیابی کیفیت خاک در سه بخش فیزیکی، شیمیایی و زیستی منظور شد. برای ارزیابی کیفیت آب پارامترهای فیزیکو-شیمیایی آب در دو ایستگاه هیدرومتری آبگیر (ایستگاه بالا دست) و نهارخوران (ایستگاه پایین دست) مورد بررسی قرار گرفت. نمونه های آب از عمق 0تا20 سانتی متر برداشت و تجزیه و تحلیل داده ها با طرح کاملا تصادفی انجام شد. مدل swat به عنوان ابزار مناسبی برای ارزیابی میزان رسوب، رواناب و فرسایش منطقه در اثر تغییر کاربری در منطقه انتخاب شد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که مقدار مواد آلی در دو کاربری شهر و کشاورزی به ترتیب 70 و 52 درصد، میانگین وزنی قطر خاکدانه به ترتیب 87 و 57 درصد و نیتروژن کل 60 و 39 درصد و تنفس میکروبی در شهر و مرتع به ترتیب 26 و 22 درصد کمتر از مقادیر آن در جنگل می باشد. همچنین مقدار کربنات ها در دو کاربری شهر و کشاورزی به ترتیب 88 و 80 درصد و هدایت الکتریکی 88 و 83 درصد نسبت به اراضی جنگلی بیشتر بود. نتایج مقایسه شاخص های اندازه گیری شده نشان داد که هدایت الکتریکی، ph، کل مواد جامد حل شده در آب، بی کربنات، کلر، کلسیم، پتاسیم، سدیم، نسبت جذب سدیمی در ایستگاه نهارخوران نسبت به ایستگاه آبگیر به ترتیب 27، 2/1، 26، 29، 61، 22، 78،40، 50 درصد افزایش یافت. r2 ، ns ، r-factor و p-factor برای ارزیابی توانایی مدلswat استفاده شد. مقادیر آنها به ترتیب برای رواناب به ترتیب 01/0، 07/0- ، 65/4 و 63/0 و برای رسوب 00/0، 01/0 -، 41/5 و 33/0 تخمین زده شد. این مقادیر پیش بینی قابل قبولی ارائه نداده است. نتایج فوق بیان می دارد مدیریت کنونی زمین های مورد مطالعه، کیفیت منابع آب، خاک و فرسایش خاک بخصوص آلودگی منابع آبی شهر گرگان را متأثر ساخته و در صورت ادامه باعث مسائل مهم زیست محیطی نظیر سیلاب های شهری و آلودگی آب شرب می گردد.